Escher van dichtbij
Een doolhof, een mysterie, een mindf*ck, dat zijn de werken van kunstenaar M.C.Escher. Maar daarachter zat ook een man, met hobby’s, een grote liefde en talent voor fotografie. Dat laten Eschers persoonlijke foto’s zien in Escher, close up.
De tentoonstelling Escher, close up geeft met nooit eerder vertoonde foto’s uit Eschers eigen fotoalbums een nieuwe blik op zowel zijn persoon als zijn kunstenaarschap. De Nederlandse kunstenaar Maurits Cornelis Escher (1898-1972), liefkozend ‘Mauk’ genoemd, plaatste zichzelf ergens tussen kunstenaar en wiskundige in. Hij noemde zichzelf een ‘begripsmens’ en minder een ‘gevoelsmens’, iemand die de wereld om hem heen bestudeert en niet zozeer zijn relaties tot andere mensen. Maar Eschers foto’s tonen toch meer van het laatste. We krijgen een lachende Escher te zien, een vader en echtgenoot, een man die geniet van reizen en buiten zijn.
Escher maakte tussen 1921 en 1935 jaarlijks een trektocht in Italië. Vrienden fotografeerden hem op deze reizen en hij maakte zelf foto’s en schetsen van indrukwekkende uitzichten, die hij bijna letterlijk weer in zijn latere prenten zou verwerken. Zijn ‘landscapes’ (de foto’s en schetsen) zijn een voorloper van de latere ‘mindscapes’ waarin hij de werkelijkheid echt naar zijn hand zette.
Van Rome tot Den Haag: foto’s uit het hart
Echtgenote van Maurits Cornelis Escher met uitzicht op Atrani,
mei 1931
Eschers foto’s laten zijn grootste liefde Jetta Umiker zien, de vrouw die hij op een van zijn Italiaanse reizen ontmoette en met wie hij trouwde. Hij bracht haar romantisch in beeld bij een vijver, dromerig aan tafel in hun huiskamer in Rome en bovenop een rots met ongelofelijk uitzicht op een wit, Italiaans dorpje, dat hij later weer verwerkte in een prent.
Deze tentoonstelling is een welkome afwisseling met de grafische werken van Escher, die vooral het hoofd aanspreken. Ook de foto van Escher met zijn net geboren zoon George is ontroerend. Vader kijkt vertederd neer op de baby in zijn armen die aan zijn baard trekt. Met het licht van boven lijkt dit serene tafereel wel een mannelijke versie van de Madonna met kind. De foto van Escher met vrouw en kinderen in Scheveningen op het strand, de pier op de achtergrond, spreekt ook al tot het hart en werkt goed in de Haagse setting van het Eschermuseum.
Escher als fotograaf
Maurits Cornelis Escher met George Arnold Escher
29 december 1926
Fascinerend aan de foto’s die Escher zelf heeft gemaakt is de focus op het lijnenspel en de compositie. Het licht, de schaduw, de bomen, twee zuilen, ze vormen allemaal patronen in Eschers ingekaderde beeld. Zijn vrouw en kinderen portretteerde hij op heel bijzondere wijze. Op een foto uit 1931 staat zoontje George Arnold half in het water. De spiegeling in het water geeft een verdubbeling van het beeld, waardoor een speels beeld van de werkelijkheid ontstaat, zoals ook in latere werken als de Modderplas (1952). Maar steeds rijst dan de vraag waar de mensen zijn gebleven in Eschers uiteindelijke kunstwerken. Blijkbaar zag hij de natuurlijke en wiskundige wetmatigheden eerder als geschikt onderwerp voor kunst, dan de portretten van zijn dierbaren.
Museumwaardig
Eschers blik op de wereld was poëtisch. Hij toonde de schoonheid van de omgeving en van de mensen die hij fotografeerde. Oorspronkelijk waren het kiekjes in zijn fotoalbum, niet bedoeld voor expositie. Maar nu ze zijn uitvergroot en ingelijst, wordt de schoonheid van Eschers foto’s heel duidelijk. Desondanks had het museum wel groter mogen uitpakken. Een duidelijke verhaallijn in de expositie ontbreekt en citaten uit Eschers dagboeken of lezingen zouden meer licht kunnen werpen op zijn persoon. Om Escher ‘close up’ te zien, moet je als bezoeker wel de tijd nemen om zelf in te zoomen. Maar dan komt Escher ook verrassend dichtbij.
