Gewapend beton

Saviano

Een boek schrijven over de Napolitaanse maffia, een van de machtigste criminele organisaties ter wereld, en daarin iedereen bij naam en toenaam noemen. Je zou gaan denken dat de schrijver van Gomorra, Roberto Saviano (1979), levensmoe is. En, met alle respect, op de omslagfoto ziet hij er ook wel een beetje zo uit. Het zou grappig kunnen zijn, ware het niet dat hij en zijn gezin al maanden politiebescherming krijgen en voorlopig ondergedoken zitten. De Camorra is vastbesloten wraak te nemen.

Verdiepingen

De belangstelling van de Italiaanse pers voor de maffia is doorgaans matig. Het leeft alleen op als er langdurige vetes of grote rechtszaken zijn. Maar ook dan is de pers vaak tevreden met de restjes in de figuurlijke afvalcontainer achter het gebouw dat ‘maffia’ heet. Ondertussen sluipt Saviano binnen rond en brengt de verdiepingen in kaart. Hij infiltreerde vijf jaar lang als arbeider in de haven, in de naaiateliers en op de bouwplaats. Daarnaast had hij de beschikking over een onophoudelijke stroom onderzoeksrapporten en rechtbankverslagen. Hij wisselt scherpe analyses af met veelbetekenende anekdotes. Zo creëert hij een mozaïek van de wereldwijde holding company die de moderne Camorra is. Ze bezit de helft van de winkels in Napels en wereldwijd bezit ze hele straten, hotels en winkelketens van New York tot China, van Denemarken tot Noord-Afrika. De Camorra beheerst de bouwwereld in Zuid-Italië, heeft de internationale cocaïnehandel gemoderniseerd en is de spil in de wapenhandel tussen de voorraden in het voormalig Oostblok en diverse guerrillagroepen.

Saviano beschrijft de dynamiek van de moderne maffiaorganisatie aanmerkelijk moderner dan de Siciliaanse Cosa Nostra. Leden zijn in de eerste plaats ondernemer. Wie achter de tralies verdwijnt behoudt vaak zijn macht. Bij een liquidatie staat de opvolger al klaar, zoals met de tanden van een haai is er een continue aanvoer van nieuwe jonge leden. Het ouderwetse betalen van ‘protectiegeld’ heeft plaats gemaakt voor woekerleningen, juist omdat de banken zeer terughoudend zijn. De grens tussen wit en zwart geld vervaagt. Anders gezegd: De Camorra is verreweg de grootste economische kracht in Zuid-Italië.

Hollywood

Op driekwart van het boek slaat de radeloosheid bij Saviano even toe. Door het besef dat élk gebouw dat hij binnenloopt gebouwd is met maffiabeton waar mogelijk illegaal afval in is verwerkt. Aan elke lege fles die hij weggooit zal alleen de maffia verdienen. Ook élk stukje buffelmozzarella dat hij in de etalage bekijkt heeft een traject afgelegd dat door de Camorra beheerst wordt. In het volgende hoofdstuk is hij gelukkig weer een stuk vrolijker als hij een in beslag genomen maffiavilla bezoekt. Het staat op het punt te worden omgebouwd tot een tehuis voor wezen of daklozen. De buitenkant is een fort, de binnenkant een getrouwe kopie van Tony Montana’s optrekje in Scarface. Daaronder bevindt zich nog een luxe bunker vol James Bond gadgets. De maffia ontleent geloofwaardigheid aan het kopiëren van Hollywoodfilms in plaats van andersom.

Gomorra (de bijbelse stad wordt genoemd in een klaagzang van twee Napolitanen, één ondertussen vermoord, de ander naar Rome gevlucht) is een fascinerend boek dat afrekent met clichématige beelden en onverschilligheid. Het toont op verontrustende wijze hoe de onderwereld schijnbaar onstuitbaar verweven is geraakt met de bovenwereld. Een vertaling van dit boek is vooral ook interessant, omdat er geen twijfel bestaat over activiteiten van de Camorra in Nederland.