Naast de wereld
Oblomov, het bekende Russische romanpersonage, staat vooral bekend als een luie man, die zijn dagen slijt op een sofa terwijl zijn dikke lijf over de rand van de bank hangt. Thomas Aurora, de hoofdpersoon uit Gert den Tooms (1970) Een man als Oblomov geeft een andere invulling aan dit type dat zich van de wereld afgekeerd lijkt te hebben. Een nachtportier, die opvallend veel tv kijkt en zich kwaad maakt over Marokkanen, lijkt inderdaad al meer te doen te hebben dan Oblomov.
Toch kan Thomas wel een ietwat wereldvreemde jongen genoemd worden. Zijn leven speelt zich af wanneer andere mensen slapen. Door zijn werk als nachtportier in Hotel Oblomov, genoemd naar de oud-eigenaar, leeft hij vooral ’s nachts. Hij vult zijn diensten met het opknappen van klusje in het hotel. De meeste tijd besteedt hij echter aan tv kijken. Eén van de redenen is dat hij hierdoor niet in slaap zal vallen. Maar Thomas heeft ook een bepaalde visie op zijn overmatige ‘beeldbuisgekluisterdheid’:
Toch bleef hij kijken, want de televisie uitzetten, dat was op zijn werkplek zoiets als vloeken in de kerk. (…) Hij had ook het gevoel dat er juist dan iets zou kunnen gebeuren – in de wereld, op CNN, of in het hotel zelf. Het uitschakelen van de televisie was voor Thomas als de wereld je rug toekeren, het noodlot over je afroepen.
Zapcultuur
Een man als Oblomov beschrijft drie dagen uit het leven van Thomas. Tijdens die drie dagen worden door middel van flashbacks uit het leven van Thomas echter ook verhalen verteld die zich niet afspelen achter de balie van Hotel Oblomov. Zo wordt Thomas verliefd op Maria, de vriendin van zijn vriend Bram, en gaat hij op reis naar Spanje en Italië. Behalve uit deze flashbacks bestaat de roman uit transscripten van televisieprogramma’s, en volgt de lezer de zapactiviteit van Thomas aan de hand van korte zinnen over verschillende tv programma’s die elkaar in snel tempo opvolgen. Deze fragmenten zijn niet altijd lukraak gekozen, maar sluiten ook aan op latere gebeurtenissen.
Moralist?
Thomas is iemand die zich van de wereld lijkt af te sluiten. Hij werkt ’s nachts en daardoor ontloopt hij het leven overdag. De televisie is een grote bron van gesprekken, informatie en gezelschap voor Thomas. Het zijn eigenschappen die hij niet in relaties met mensen vindt, maar wel bij de tv. Gaandeweg blijkt Thomas zich echter wel meer te bekommeren om het leven in de wereld waarin hij zich bevindt. Die aandacht gaat dan vooral uit naar de mensen die met andere bewoners geen rekening houden. Zo houdt hij tirades over Marokkaanse jongeren, of over andere mensen die zich niet aan de regels houden. Die onverschilligheid roept veel woede in hem op, waardoor hij van een dromerige jongen die afstand houdt, verandert in een wat moralistische man.
~
oud Sovjet-president Kornenkovs typering van deze Russische luiaard te verpersoonlijken: ‘In plaats van te leven keek Oblomov toe’. Ondanks zijn (halfslachtige) verzet tegen de maatschappij hebben Thomas’ daden geen gevolgen en neemt hij daardoor niet geheel deel aan het leven.
Te veel
Gert den Toom probeert in verschillende verhalen uitdrukking te geven aan Thomas’ passiviteit. Het blijft ambigu of hij ‘gewoon’ passief is of zich daadwerkelijk onttrekt aan het leven. In verschillende verhalen in de roman probeert Den Toom deze eigenschappen van Thomas te illustreren. Zo wordt Thomas verliefd, maar heeft deze liefde geen gevolgen, evenals zijn andere daden. Daarnaast is er nog aandacht voor een aantal reizen van Thomas, die vaak met zoveel details zijn beschreven dat het te veel kleine geschiedenissen zijn waarin de lezer wordt meegesleept. Thomas’ relatie met zijn vader is ook een voorbeeld van een te groot aantal motieven in deze roman. Zijn vader heeft naast een moeizame relatie met Thomas ook moeite met de oorlog, iets wat hun relatie in de weg staat. Dit onderdeel van de geschiedenis draagt weinig bij aan het verhaal en kan als ’te veel van het goede’ worden gelabeld. Jammer, want het doet enigszins af aan deze verder goede roman.
