Dansen op de golven

J. M. Coetzee is zonder twijfel een van de meest geprezen schrijvers van ons tijdperk. Hij won tweemaal de Man Booker Prize en ontving in 2003 al de Nobelprijs voor zijn gehele oeuvre. Het levenswerk van de gelauwerde literator dijt ondanks, of misschien wel dankzij die onderscheidingen nog altijd uit.

Het nieuwste boek van Coetzee, De schooldagen van Jezus, is eerder in de Nederlandse vertaling van Peter Bergsma op de markt gekomen dan in het Engelse origineel. Ook bij eerdere werken van Coetzee is dat het geval geweest. Het onderstreept de populariteit van zijn oeuvre in Nederland.

Gestript van context

Wie denkt dat deze roman ook werkelijk over de schooldagen van Jezus gaat, heeft het mis. De opvolger van De kinderjaren van Jezus (2013) gaat over David, Simon en Ines, die in het hedendaagse Chili (?) na een bootvlucht een nieuw bestaan proberen op te bouwen. Dat vraagteken staat daar niet voor niks: Coetzee stript zijn roman van alle context en laat de lezer overal naar gissen. Zelfs het land waarin de gehuchten uit het verhaal – Novilla en Estrella – zich bevinden, wordt niet duidelijk.

Het enige waar Coetzee je niet over laat twijfelen, is het Jezus-motief: dat zet hij gewoon al in de titel. De jonge David is zo eigenzinnig en vroegwijs, dat zijn pleegouders Simon en Ines niet weten wat ze met hem aan moeten. Hij verkondigt telkens in het openbaar dat zijn ouders zijn ouders niet zijn en dat David zijn echte naam niet is. Als volmaakt en onbegrepen door de afwezige Ines en de te rationele Simon beleeft David zijn schooldagen.

Dansen voor getallen

Die schooldagen zijn uiteraard niet gewoontjes. Een normale school waar de kinderen taal en rekenen leren, past niet bij David. Al zijn docenten en ook de huisonderwijzers weten geen raad met hem. De dansacademie van het artistieke en misschien zelfs zweverige echtpaar señor Arroyo en Ana Magdalena moet uitkomst bieden. Daar is hij in zijn sas, als hij de getallen van waar ze leven tussen de verre sterren naar beneden mag dansen.

Simon doet zijn uiterste best om David te doorgronden, maar het lukt hem niet. David wil voor iedereen dansen, behalve voor Simon, omdat ‘hij het niet begrijpt’. Ondanks de afwijzingen van David, blijft Simon zich over de jongen ontfermen. Ook als de ontreddering bij Simon nog verder toeneemt, wanneer er een lustmoord in het dorp plaatsvindt en Simon en David daar op een ingewikkelde manier bij betrokken zijn.

Ontsnapt aan de golven

De schooldagen van Jezus zit vol met Bijbelse, filosofische en literaire verwijzingen. Jezus, Cervantes’ Don Quichot en Plato komen allemaal om de hoek kijken. De zielen van de hoofdpersonages komen uit een ander leven. Als Simon aan señor Arroyo vraagt hoe hij David moet leren begrijpen, krijgt hij als antwoord dat de kleine jongen ‘integraal’ is. Bij eenieder worden herinneringen aan een vorig bestaan door de golven weggewassen, maar is dat ook het geval bij David?

Veel duidelijker wordt het er allemaal niet van: het werkt eerder vervreemdend. Dat is echter ook de bedoeling en de kracht van deze roman, die voor verschijning al op de longlist van de nieuwe Man Booker Prize werd gezet. Coetzee geeft je flarden, een paar aanknopingspunten, maar nooit een overzicht. Zijn heldere en uitgeklede schrijfstijl en het gebrek aan context zorgt ervoor dat de verwarring en verwondering aanhoudt tot de laatste pagina en ver daarna.