Per seconde wijzer

De vraag die zich meteen opdringt is de volgende: zijn deze boeken een product van een tijd waarin alles sneller en sneller moet gaan? Een tijd waarin wordt gesproken over het stilaan verdwijnen van de e-mail, omdat zelfs dat communicatiemiddel al te traag zou zijn? Waarin de shots van een blockbuster amper twee seconden duren? En waarin boeken verschijnen die in drie regels een rits klassiekers uit de literatuur samenvatten? Misschien. Doen ze geweld aan context, voorgeschiedenis en complexiteit van bepaalde ideeën? Zeker en vast. Maar wat beide publicaties gemeen hebben, is dat ze (de liefhebber) doen verlangen naar meer door enkel een tip van de sluier op te lichten. En dat is dan weer een goede zaak.

Kennis van zaken

Filosofie in 30 seconden begint met een mooie relativering:

Socrates zou gezegd hebben: ‘Het ononderzochte leven is niet de moeite waard geleefd te worden.’ Deze stelling gaat ver – te ver, volgens mij. Stel dat iemand zich onbaatzuchtig wijdt aan het helpen en ondersteunen van zijn vrienden, familie en gemeenschap. Van diegene kan moeilijk gezegd worden dat hij een waardeloos leven heeft gehad, enkel omdat hij nooit wat afstand nam en zich geen filosofische vragen stelde.

Een beetje filosofie (en bij uitbreiding wetenschap) is gewoon leuk, poneren de samenstellers even later. Hoogdravendheid is hen vreemd. En dat is ook de opzet van het werk: aan de hand van bondige teksten, verhelderende woordenlijsten, biografieën en luchtig beeldmateriaal wordt een licht geworpen of intrigerende raadsels en vraagstukken van nu en eeuwen geleden. Hapklare brokken, jawel, maar met kennis van zaken. Redacteurs van Filosofie in 30 seconden en de ‘wetenschap’-tegenhanger zijn respectievelijk Barry Loewer (hoogleraar filosofie, Rutgers University) en Paul Parsons (voormalig uitgever van BBC Focus Magazine).

Denk echter niet dat het de lezer makkelijk wordt gemaakt, want de 30-secondenteksten zijn vaak nog steeds behoorlijk taaie kost. Russellparadox, onvolledigheidstheorema, kwantumveldentheorie, het zijn niet de meest evidente onderwerpen, maar ze worden telkens heel helder uitgelegd, vaak aan de hand van zeer concrete voorbeelden.

Filosoof of wetenschapper
Het bereik van de Wetenschap in 30 seconden is in vergelijking met de filosofie-versie veel breder. Het biedt de lezer meer dan de filosofische tegenhanger. Filosofie is een specifieke kennistak, wetenschap is een overkoepeld begrip dat zeer ruim kan worden geïnterpreteerd en dat gebeurt hier ook: zo komt geschiedenis aan bod (geschiedenis van de mens), biologie (genetica, evolutietheorie), geneeskunde enzovoort. Bovendien zijn er standaardwerken aan te wijzen die een veel betere introductie tot de wijsbegeerte vormen: Bertrand Russels Geschiedenis van de Westerse filosofie bijvoorbeeld, of Het verhaal van de filosofie van Bryan McGee.

Daarom wint Wetenschap op punten. Je komt er in een notendop heel wat te weten over fascinerende zaken als de oerknal, continentendrift, kwantummechanica en energie. Voor de leek gaat hier een prikkelende wereld open, en hij hoeft er slechts één boek voor open te slaan. De filosofische vraagstukken beperken zich (logischerwijze) tot vraagstukken als de syllogismen van Aristoteles, het raadsel van Epicurus en de dialectiek van Kant.

Beide werken zijn dus een puike introductie tot het kennisgebied in kwestie, maar er zal wellicht eerder een wetenschapper dan een filosoof geboren worden na de lectuur van deze boeken.

Filosofie in 30 seconden • Barry Loewer (red.) (vert. Jan Sietsma) • Lannoo • € 17,95 • 160 pagina’s • ISBN 978-90-774-4523-5

Wetenschap in 30 seconden • Paul Parsons (red.) (vert. Marianne Kalsbeek) • Lannoo • € 17,95 • 160 pagina’s • ISBN 978-90-774-4522-8