Een voorbeeldig mens

Deze vader heet Jörgen Hofmeester en is de hoofdpersoon van de nieuwe roman van Arnon Grunberg, Tirza. Hij woont op stand in Amsterdam, maar heeft zijn geld verloren in een hedge fund. Zijn beroep was redacteur, maar hij is bij de uitgeverij overbodig geworden. Hij had een vrouw, maar die is op een dag weggelopen. En hij heeft twee dochters, waarvan er een naar Frankrijk is verhuisd. De andere dochter, Tirza, is het enige dat Hofmeester nog heeft. Daarom bereidt hij met liefde de sushi, die hij als een voorbeeldige vader zal ronddelen op het feestje.

Aan dit kleine beetje houvast komt abrupt een einde met de komst van twee personen. De eerste is Hofmeesters echtgenote. Haar rol in het verhaal is weliswaar zo overbodig als die van Hofmeester bij de uitgeverij, maar de tragikomische dialogen die de verenigde echtelieden voeren zijn even prachtig als beklemmend. De tweede is Mohammed Atta, die eigenlijk Choukri heet. Hij is het vriendje van Tirza en lijkt als twee druppels water op de zelfmoordterrorist. In de fantasie van Hofmeester verwordt deze Choukri tot zijn persoonlijke terrorist, tot de vernietiger van zijn leven. Met enig recht, want Choukri zal zijn dochter vergezellen op een reis naar Afrika en hem daarmee zijn vaderschap ontnemen.

Controle

Mohammed Atta berooft Hofmeester met zijn dochter ook van zijn illusies. Hofmeester verzucht dan ook dat de rest van zijn leven voor hem ligt als een woestijn. Die woestijn wordt werkelijkheid voor hem als hijzelf in Afrika belandt, op zoek naar zijn dochter. Zo worden het symbolische en het reële met elkaar verenigd, een vervlechting waaruit blijkt dat Grunberg Tirza beter heeft geconstrueerd dan al zijn vorige romans. Thematisch echter lijkt Tirza van hetzelfde nihilistische laken een pak. Vrijwel alle hoofdpersonen van Grunbergs romans gingen obsessief op zoek naar een zinvolle invulling van hun leven – en kwamen altijd bedrogen uit. Jörgen Hofmeester verschilt in een opzicht van die personages: hij blijft een gewone man, zijn situatie blijft invoelbaar.

Dit realistische beeld van Hofmeester komt vooral tot uiting in zijn houding ten opzichte van Tirza. Eerst zag hij haar als ‘hoog-hoogbegaafd’ en moest ze de carrière maken waartoe hij zelf niet in staat was. Maar na het verlies van zijn materiële bezittingen, verandert Hofmeester. Hij beseft dat je van geld niet gelukkig wordt en stelt vanaf dat moment alles in het werk om een voorbeeldige vader zijn. Hij probeert liefdevol en attent te zijn en zijn dochter de ruimte te geven om te doen wat ze zelf wil. In deze man die geloofde in een maakbaar leven, maar van bezittingen niet gelukkig kon worden, kan moeiteloos de moderne westerse mens herkend worden. Het is dan ook veelzeggend dat Hofmeester tijdens een gesprek met een psycholoog alleen het woord ‘controle’ noteerde en dit tweemaal onderstreepte. Als hij het later terugleest, overkomt hem het gevoel dat in dat woord, in die onderstrepingen de verklaring zit voor heel zijn leven.

Indringende keuze

De controle verliest Hofmeester pas echt als hij zijn dochter verliest. In de Afrikaanse hitte, vergeefs uitkijkend naar Tirza, belandt Hofmeester in de woestijn, bereid om in het niets te verdwijnen. Maar net op tijd wordt hij op deze dorre, nihilistische vlakte voor een indringende keuze gesteld. Hij kan de controle over zijn leven hernemen door het te beëindigen of zonder dochter iets van zijn leven herpakken. Het is ironisch dat Grunberg juist in de woestijn zijn personage nog een sprankje hoop geeft. Al blijft – zo pessimistisch is Grunberg nog steeds – onduidelijk of dat beetje hoop terecht is.

Nog niet eerder schiep Arnon Grunberg een zo realistisch personage als Jörgen Hofmeester. Nog opvallender aan Tirza is echter de grote beheersing van stijl en inhoud. Grunberg verloor zichzelf te vaak in een overdaad aan terzijdes en slapstick, waardoor een echte afronding achterwege bleef (zijn eerste romans) of het einde in een te buitensporige wending ten onder ging (De joodse messias of De asielzoeker). Weliswaar ontkomt ook het einde van Tirza niet aan Grunbergs voorkeur voor het groteske einde, maar het is nu wel geloofwaardig. Na lezing van Tirza kan definitief gesteld worden dat Grunberg de beste Nederlandse schrijver van het moment is.