Alphonse Mucha: Art Nouveau in Parijs – Kunstmuseum Den Haag - Alphonse Mucha: veelzijdiger dan je denkt

Art Nouveau, Jugendstil, Slaoliestijl: allemaal benamingen voor min of meer dezelfde decoratieve kunststroming vol vloeiende lijnen, gestileerde flora en elegante vrouwen. De Tsjechische kunstenaar Alphonse Mucha (1860-1939) heeft zo sterk zijn stempel gedrukt op deze laatnegentiende-eeuwse stijl dat zijn naam er synoniem mee is gaan staan: le style Mucha. Het oeuvre van Mucha bevat onder andere affiches, illustraties, juwelen en schilderijen. Kunstmuseum Den Haag toont nu in samenwerking met de Mucha Foundation een uitgebreid overzicht van zijn werk.

Midden in het bruisende Parijs

Parijs was aan het einde van de negentiende eeuw een levendige culturele hoofdstad. Kunstenaars uit heel Europa trokken ernaartoe om zich te ontplooien te midden van de galeries, musea en het bruisende nachtleven. Zo ook Alphonse Mucha. In 1887 kwam hij naar Prijs en zeven jaar later brak hij plotsklaps door met een affiche voor Gismonda, een theaterproductie met de bekende actrice Sarah Bernhardt. Het was het begin van een succesvolle carrière.

Kunstmuseum Den Haag heeft door haar samenwerking met de Mucha Foundation een schat aan materiaal tot haar beschikking uit de Mucha Trust. Het museum biedt extra context door dit tegenover de achtergrond van het bruisende Parijs te zetten met de eigen collectie, zoals gelijktijdige kostuums, schilderijen, glaskunst of affiches van Henri de Toulouse-Lautrec en Jules Chéret. Zo reflecteren de laatnegentiende-eeuwse kostuums de flanerende Parijzenaren geschilderd door Claude Monet. Een zicht wat Mucha welbekend moet zijn geweest. Deze opzet komt mooi tot zijn recht als je de centrale hal inloopt. De muur om de ingang is behangen met foto’s van de façades van de moderne Parijse warenhuizen. Eenmaal binnen zie je kleurrijke vazen van Émile Gallé, duidelijk vergelijkbaar met Mucha’s kunst eromheen. Op de achtergrond is nog een grote muurfoto van het interieur van een luxueus warenhuis. Je bent subtiel van de binnen- naar de buitenkant geleid.

Verheven idealen achter populaire kunst

Mucha was overtuigd van de verheffende kwaliteiten van kunst. Het moest toegankelijk zijn voor iedereen. Dat is gedeeltelijk gelukt, omdat zijn werk in oplage relatief betaalbaar was, maar artistieke vrijheid had hij weinig. Liever zou hij meer gelaagde, spirituele kunst maken in dienst van grotere idealen. Die andere kant van Mucha zien we in zijn boek Le Pater (1899), een symbolistische interpretatie van het Onze Vader met een vrij duistere sfeer. In de jaren hierna gaat de Mucha zich volledig inzetten voor zijn vaderland en het Slavische volk, culminerend in een Slavisch epos. Begrijpelijkerwijs is er helaas weinig te zien van zijn monumentale schilderijen, maar ook de nationalistische affiches zijn een interessante
mengeling tussen kenmerkende Mucha-elementen en serieuze onderwerpen.

Rijkdom aan details

En wat zijn er veel herkenbare elementen in Mucha’s oeuvre. Als je de tijd neemt om de in elkaar overlopende details te bestuderen zie je steeds vaker motieven terugkomen: van sterren tot bloemenpatronen tot schrijfveren. De tentoonstellingsteksten helpen daar gedeeltelijk bij. Zo is de toegelichte ‘Q-formule’ van een zittende vrouwenfiguur in een hoefijzer- of cirkelmotief, met uitstekende staart van draperieën, gelijk overal te herkennen. De beschrijving van Mucha’s mengelmoes van onder andere Byzantijnse, Slavische, Japanse en Keltische motieven smaakt echter naar meer. Dit verdient meer toelichting in de zaalteksten. Zonder uitgelichte details smelten de werken naarmate de tentoonstelling vordert samen en wordt de kracht van herhaling juist een sleur. Buiten dat weet de tentoonstelling haar werken zowel de ruimte te geven als connecties te leggen. Elke zaal heeft een eigen kleur, van paars tot geel, om de werken tot hun recht te laten komen. Subtiele gouden art nouveau details verbinden de ruimtes.

De tentoonstelling sluit af met een tijdsprong naar de jaren zestig en zeventig, waar je de herontdekking van Mucha’s werk ziet in platenhoezen en concertposters van acts als The Grateful Dead, Cat Stevens en Pink Floyd. Flowerpower en psychedelische rock sluiten perfect aan bij Mucha’s bloemenpatronen en droomvrouwen. De afsluiting van de tentoonstelling is een kleurrijk eerbetoon aan de tijdloosheid van le style Mucha, een ideaal dat de kunstenaar altijd heeft nagestreefd.