~

Bijzonder pakketje

Het hoofd van Ferdinand Cheval is een bijzonder pakketje, dat door mij eerst met allemaal a’s en o’s werd begroet. Het uiterlijk van een postpakketje bevat behalve een cd, een dvd en een boekje allerlei ‘goodies’ van Cheval, zoals een leuke ansicht van zijn Palais Ideal, een bouwplaat om het paleis thuis na te bouwen en een boekje met aforismen die Cheval in de gevels van zijn bouwsel hakte. Het meest bijzondere en mafste element uit het pakje is wel het kleine plastic zakje met een stukje steen met de tekst “Eens zal deze rots heel wat te zeggen hebben.”

Voetstappen in het grint

Het radioverhaal bevat alle elementen die ik hoopte te horen, zoals voetstappen in een grintpad, hakken op stenen en ook een krakende deur ontbreekt niet. Behalve die geluiden wordt het verhaal van postbode Cheval verteld. Hoe hij over een steen struikelde en toen het paleis voor zich zag. Dat hij getrouwd was, maar dat zijn vrouw en kind overleden zijn en dat hij toen besloot niet meer lief te hebben, maar toch weer verliefd werd. Soms is het wat dramatisch, maar er zitten ook gedeeltes in die bijzonder vermakelijk zijn en waar goed gebruik is gemaakt van dit medium, zoals wanneer wordt verteld hoe een postbode eruit moet zien en hoe hij zich voorbereidt op zijn ronde. Behalve dat Spinvis de stem van Cheval voor zijn rekening neemt, maakte hij ook de muziek. Er zijn mooie stukken met cello’s en hij heeft een mooi liedje gezongen over Alice, het overleden dochtertje van Cheval.

Andere draai

Ingmar Heytze schrijft op een dromerige manier over Cheval. Met grappige vergelijkingen en mooie zinnen doet het verhaal De steen die alles was denken aan zijn prozadebuut Ik ben er voor niemand. Hij volgt wel de lijn van het radioverhaal, maar is wel speelser en gebruikt zijn medium om een andere draai te geven door dingen er bij te verzinnen, zoals een grappige anekdote over Cheval die aan zijn toekomstige vrouw Marie brieven voorleest van haar aanbidder.

Dat soort brieven. En Cheval moest het maar allemaal uit zijn mond niet te krijgen! Terwijl hij de meest hijgerige onzin zat te debiteren alsof hij waterstanden voral, keek hij vanuit zijn ooghoek naar Marie en vond haar mooi. Niet op de overspannen manier van de schrijver uit Parijs, maar echt mooi, zoals een eenvoudige man een eenvoudige vrouw mooi kan vinden, zonder de halve ark van Noach en het hele Hooglied erbij te hoeven halen.

Katja Schuurman?

Het radioverhaal vormt duidelijk het uitgangpunt van het verrassingspakket. Het geschreven verhaal volgt de lijn van het hoorspel en de dvd bestaat uit verschillende soorten animaties die bij het hoorspel zijn gemaakt. Doordat alles zo rond een verhaal geconcentreerd is, krijg je een zeer coherent geheel. Aan de andere kant voegen niet alle delen evenveel toe aan het verhaal en is soms wat te veel van hetzelfde. De film is misschien nog wel het vreemdste element van de hele publicatie. Van delen van het verhaal zijn verschillende animaties gemaakt, maar er zijn ook live action beelden, Soms zijn er mooie animaties, maar vaker voegen de beelden niet veel toe aan het verhaal. De plaatjes zijn niet spannend of interessant genoeg om een leuke of bijzondere aanvulling te zijn op het verhaal. Ook is er een bizar stukje waarin een man met verschillende vrouwen naar bed gaat, zoals met Katja Schuurman. Het is een rare overgang van de leuke animaties naar de realistische beelden. De link met de tekst die er onder verteld wordt, is ook nogal duister. Cheval is verdrietig en boos omdat zijn dochtertje overleden is. Hierdoor wil hij het paleis vernietigen. Of deze agressie ook door Katja Schuurman gedeeld wordt, is me onduidelijk.

Vreemd bouwsel

Zoals Cheval verschillende stenen gebruikte voor zijn paleis, heeft Bente Hamel verschillende materialen gekozen om haar fascinatie voor dit paleis uit te drukken. Dat is zeker gelukt. Als lezer word je zeer enthousiast over dit romantische verhaal en bijzondere bouwwerk dat iemands leven zo in beslag nam, de energie die iemand heeft voor een bouwwerk dat eerst alleen in zijn hoofd zit. Hamel is geslaagd in de opzet om deze fascinatie voor het vreemde en bijzondere van dit bouwsel en het tragische levensverhaal van Cheval over te brengen. Net als Palais Idéal is Het hoofd van Ferdinand Cheval een vreemd bouwsel geworden, met verschillende bouwstenen. Er is een lichte chaos, maar dat kun je ook de charme van het boekwerkje noemen.

~

Kort

Allereerst valt op hoe kort zijn columns zijn. Elke pagina in het boek bevat één column. Zelden overschrijdt hij deze omvang, vaak zijn het zelfs een paar regels minder. Dat is uiteraard geen probleem voor een column, maar zo gebundeld in een boek is het even wennen. Normaliter pak je een boek om langere stukken aaneen in een verhaal weg te kunnen zinken. Maar dat is een persoonlijke opvatting. Het gaat tenslotte om de inhoud van de columns en niet persé de vorm waarin deze gepresenteerd worden.

Mysterie

Hoewel daar nog een tweede aspect komt kijken. Een column verwijst vaak naar de op dat moment actuele gebeurtenissen. Gezien de datum van verschijnen van de column is ook eigenlijk direct bekend over welke gebeurtenissen die column gaat. Dat stond namelijk waarschijnlijk de vorige dag nog in de krant. Of zelfs nog op dezelfde dag. In een bundel heb je dat dus niet. Niet bij elke column is meteen duidelijk welke gebeurtenis die column adresseert. Dat maakt sommige stukjes in het boek geheel onduidelijk. Soms kom je gedurende de column wel achter de bedoelde gebeurtenis, maar soms blijft het ook een totaal mysterie. En dat maakt dat stuk ook meteen minder interessant, terwijl het misschien toentertijd een geniale reactie was.

Vuurwerk

Dit laatste wordt ook door de schrijfstijl versterkt. Heertje gebruikt korte, fragmentarische zinnen, die zelden rechtstreeks het onderwerp benaderen. Zijn verankering in de standup-comedy lijkt zich te manifesteren in zijn schriftelijke uitingen. De staccato zinnen, de verankering van de verhaaltjes in het dagelijkse leven riekt allemaal een beetje naar standup-comedy, vooral ook vanwege de vaak luchtige toon. En dat is nu juist zo jammer. De columns worden nooit fel, nooit echt uitgesproken. Alleen over zijn mening over het koningshuis kun je je aan het eind van het boek wel een duidelijk beeld vormen. Maar dit komt eerder door de vele herhalingen dan door zijn snoeiharde uitspraken. En hoewel Raoul mij best een aardige man lijkt en zijn stukjes ook precies dat zijn – aardig dus – had ik op iets meer vuurwerk gehoopt.

Vlammend en snerend

Laat het duidelijk zijn dat het allemaal prettig lezende stukjes tekst zijn, met de nodige humor en spitsvondigheid. Maar voor dat vuurwerk heb je dus meer nodig dan een leuke tekst. Dan verwacht ik vlammende betogen en snerende vervloekingen. Zeker als je column op de voorpagina van een krant verschijnt mag je wat mij betreft flink van leer trekken. En juist dat verzuimt Raoul Heertje.

En Erik zag dat het niet goed was

Zelf geen Paroollezer was ik vooraf niet bekend met zijn columns, maar na het lezen van deze bundels kan ik niet zeggen dat ik veel gemist heb. Het zijn leuke stukjes, die vlot lezen, maar ze doen de aarde niet op haar grondvesten schudden. Raoul moet gewoon doen waar hij goed in is: comedy. Dan kunnen de columns verder door anderen geschreven worden. Anderen die misschien niet zo grappig zijn, maar wel een stevig stukje neer kunnen zetten.