In de schaduw van de voorganger

Dit stuk maakt deel uit van een reeks over klassieke albums uit de muziekgeschiedenis. Lees ook over Superfly van Curtis Mayfield en The Man Machine van Kraftwerk.

Barrett verdwijnt ruim zes jaar voor zijn verschijning in de Abbey Road Studios uit het leven van Pink Floyd. Hij wordt vanwege zijn drugsproblemen uit de band geknikkerd. Barrett is altijd belangrijk gebleven voor Pink Floyd. De band draagt de plaat Wish You Were Here aan hem op en zijn voornaam zit verwerkt in het langste nummer van het album: ‘Shine On You Crazy Diamond’. En het is precies tijdens het afmixen van dát nummer dat Barrett onaangekondigd de studio in gewandeld komt. Toeval bestaat niet.

Na het uitbrengen van de succesvolle instant-classic Dark Side Of The Moon zit Pink Floyd in een lastige situatie. Ze moeten met een plaat komen die minstens zo goed is. De lat ligt hoog, de druk op de schouders van de bandleden is groot. De basis van het album wordt gevonden in livemateriaal. ‘Shine On You Crazy Diamond’, ‘You Gotta Be Crazy’ en ‘Raving and Drooling’ zijn de eerste titels op de blauwdruk van de nieuwe telg van de Britse rockband.

Uiteindelijk mogen ‘You Gotta Be Crazy’ en ‘Raving and Drooling’ het album niet halen. De verklaringen hiervoor lopen uiteen. Sommigen denken dat Waters de band ervan overtuigt dat ze geschrapt moeten worden, anderen spreken van een beslissing van de platenmaatschappij. Weggegooid worden ze niet, ze verschijnen respectievelijk onder de namen ‘Dogs’ en ‘Sheep’ op het latere album Animals. De door Waters geschreven songs ‘Welcome to the Machine’, ‘Have a Cigar’ en titeltrack ‘Wish You Were Here’ vullen de leemte die de twee geschrapte nummers op Wish You Were Here achterlaten.

Twee delen

‘Shine On You Crazy Diamond’ blijkt te lang voor een enkele zijde van een langspeler. Ze moeten het nummer in tweeën hakken. Het eerste deel, dat dertien en half minuten duurt, opent Wish You Were Here. Het ruim twaalf minuten durende tweede deel wordt afsluiter van de lp. Het nummer als geheel is een suite, een meerdelig muziekstuk. Het bestaat uit negen losse secties die achter elkaar gespeeld worden. Daar is niets aan veranderd toen het nummer in twee losse delen gesplitst werd en er andere nummers tussen gezet werden. Het maakt de track bijzonder in zijn soort.

Het eerste deel begint met een fade-in tot het op vol volume is. Synthesizers en een orgel domineren en weten, ondersteund door nauwelijks hoorbare effectjes, een diepe somberheid te creëren. Wanneer David Gilmour met zijn gitaar het nummer in komt, gaat het verder als een continue strijd tussen snaren en toetsen.

De solo van Wright vormt de opmaat naar de zang, halverwege het eerste deel, slechts twee coupletten, die geheel in het teken staan van Barrett. Een derde solopartij van saxofonist Dick Parry doet het einde van het eerste deel naderen. Aan het einde wordt deze langzaamaan weggedraaid en overstemd door machinegeluiden, de overgang naar ‘Welcome to the Machine’.

Hebzucht en gemis

Dat is een lang en traag nummer met vrij monotone zang. Het vertelt het verhaal van een jonge muzikant die een platencontract krijgt. De jongen krijgt na het tekenen van de deal zijn wil opgelegd door het label. ‘What did you dream, it’s allright we told you what to dream.’ Pink Floyd vind het niets dat de industrie geld verdienen als prioriteit heeft in plaats van een toneel te zijn voor artistieke uitspattingen. ‘Have a Cigar’ deelt deze tijdloze thematiek. Wel is deze track een beetje een vreemde eend in de bijt op het album. Qua opbouw is die veel meer een rocksong dan de overige nummers. Rechttoe-rechtaangitaarriffs en catchy baslijnen samen met elektrische piano en synthesizer. Een solo op elektrische gitaar vormt uitgeleide.

De allerlaatste seconden van ‘Have a Cigar’ klinken als tonen uit een oude AM-radio. Het slaat een brug naar het begin van titeltrack ‘Wish You Were Here’, waar er noest gedraaid wordt aan de knoppen van een dergelijke radio, de autoradio van Gilmour. Zoekend naar de juiste frequentie komt er zelfs een stukje van de ‘Vierde Symfonie’ van Tchaikovsky voorbij. Waters legt in het nummer zijn gevoel uit over vervreemding van andere mensen, wederom een sterke referentie aan Barrett en diens vertrek bij de Britse rockformatie.

Via een naadloze overgang gaat de titelsong over in het tweede deel van ‘Shine On You Crazy Diamond’. Het nummer bouwt rustig op en Gilmour soleert er flink op los. Het lange outro van het nummer wordt al halverwege ingezet met een lekker funky basloopje, om later overgenomen te worden door een langzamer tempo en uiteindelijk compleet weg te sterven.

Tegenstelling

Dark Side of the Moon is met 45 miljoen verkochte exemplaren nog altijd een van de best verkochte studioalbums aller tijden. Cijfers liegen niet. Critici bestempelen het album nogal eens tot de beste Pink Floyd-plaat ooit. Toch, het is simpelweg een kwestie van de smaak van het individu welke van de twee er als betere plaat bestempeld wordt. Waar het bij Wish You Were Here meer om het instrumentale en symfonische gaat, lijkt op de voorganger het tekstuele meer van belang.

Het gaat niet per definitie om verkoopcijfers. Wish You Were Here kent nauwelijks zwakke momenten. Net als op de voorganger verkent Pink Floyd zijn grenzen. De thematiek is ofwel tekenend voor de artiest, ofwel tijdloos. Nummers afzonderlijk zijn hoog gewaardeerd. Kleine illustratie: het is niet voor niets dat ‘Wish You Were Here’ in 2010 zesde staat in de Nederlandse Top 2000. Terwijl het eerste nummer in de lijst afkomstig van Dark Side of the Moon, ‘Money’, pas op plaats 290 aan bod komt. Is het van belang ‘de beste plaat van’ te zijn om onder de noemer klassieker te mogen vallen? Nee.