Figuranten in een eigen universum

Regisseur Jukka-Pekka Valkeapää heeft met The Stranger (2008) de mythe dat Finnen van nature zwijgende mensen zouden zijn, en hun verhaal vooral met blikken vertellen, opnieuw leven ingeblazen. Zo wordt de film vooral verteld met apathische en lege gezichtsuidrukkingen, die we veelvuldig te zien krijgen. Tegelijkertijd lijken de lege blikken een gebrek aan verhaal te verraden.

De vreemdeling

Ergens in de bossen in het noorden van Finland aan het begin van de 20ste eeuw speelt het verhaal van muukalainen, de vreemdeling, zich af. Het verhaal komt ruwweg op het volgende neer: een stomme jongen woont samen met zijn hinkebenende moeder in een afgelegen boshut. De vader zit vast in de gevangenis en de jongen gaat met enige regelmaat bij hem op bezoek. Samen met zijn vader deelt hij een geheim (wat de vader keer op keer benadrukt), dat zich uit in een tabaksdoosje. Na enige tijd komt er een vreemdeling aan bij het huis van de jongen en zijn moeder. In zijn hand heeft hij een briefje van de vader, in zijn zij een schotwond, die inmiddels lelijk is gaan ontsteken. Met behulp van de moeder komt de vreemdeling er weer langzaam bovenop. Toch blijft de jongen een gevaar vermoeden.

Wat er in de vreemdeling omgaat blijft gedurende de film onduidelijk, net als de motieven en achtergronden van de andere spelers. De man is een wildebras, maar wel een menselijke. Zo danst hij met de moeder als de jongen een grammofoonplaat laat horen. Maar welk geheim draagt de jongen met zijn vader, gesymboliseerd in het tabaksdoosje? En wat gaat er in de jongen om? Hij heeft een onrustig paard als zijn ‘vriend’ en lijkt gefascineerd door beklemmende ruimtes. Zoals die onder zijn vloer, waar hij enkele relikwieën bewaart, waaronder een tabaksdoosje en een ei. In de vloer heeft hij een kijkgat, waarmee hij zijn moeder en later de vreemdeling in de gaten houdt. Zo worden we er als kijker getuige van dat er gaandeweg toenadering ontstaat tussen de vreemdeling en de moeder, die zo mogelijk nog onduidelijker blijft.

Zonderling

The Stranger, de eerste lange speelfilm van Jukka-Pekka Valkeapää, valt op in zijn detaillistische shots. Kleine, ogenschijnlijk onbelangrijke gebeurtenissen worden steevast stilistisch gedocumenteerd. Dit brengt enige intimiteit in de film, maar haalt er tegelijkertijd het tempo uit. Verder opvallend is de prachtige muziek, die naadloos aansluit op de desolate, bosrijke omgeving waar het verhaal zich afspeelt. Wat echter ontbreekt is een idee achter de film. En dát draait The Stranger de nek om. Wat overblijft zijn figuranten die in hun eigen universum ronddwalen (of verdwalen) in een meditatieve (of vegetatieve) zijnsmodus, zonder zich te bekommeren over wat er in en met hun leven gebeurt.