Diepgang op de korte baan

– boden een afwisselend programma.

Het kwam herhaaldelijk – tussen de regels door of directer – aan de orde: het korte verhaal is een genre dat moeilijk ligt qua populariteit. Eigenlijk is dat vreemd, omdat het niet tijdrovend is een kort verhaal te lezen. Toch verdiepen mensen zich in deze tijd van overvolle agenda’s zich klaarblijkelijk liever in een roman dan dat zich kortstondig onder te dompelen in een afgerond verhaal.

Een modern kort verhaal heeft meestal geen afgerond ‘plotje’ met een pointe en een duidelijk begin, midden en eind. Het is veeleer een ‘slice of life’ dat wel degelijk veel van je concentratie en verbeelding vraagt. Wegens de beperkte ruimte krijg je niet alles op een presenteerblaadje, dus moet er veel door de lezer zelf worden ingevuld.

Skype

Een flink aantal auteurs had door het stilgelegde vliegverkeer deze week niet naar het festival kunnen komen, en daarvoor waren goede oplossingen bedacht. In plaats van de smartelijk gemiste, want als groot talent beschouwde IJslandse Gyrdir Eliasson nam zijn welbespraakte vertaler Roald van Elswijk het woord en las zijn werk (in het IJslands!) voor. De in Engeland woonachtige Kroatische schrijfster Andrea Pisac stond de interviewers via een gebeamde skypesessie (leve de moderne techniek!) te woord over het wonen in een ander land dan je geboorteland – een land dat feitelijk ook al niet meer bestaat, namelijk voormalig Joegoslavië – en de invloed die dat heeft op het schrijven. Ze las via Skype het verhaal ‘Until death do us part‘ voor, een half politiek-half liefdesverhaal: ‘My intelligent insights came straight from between my legs‘.

Alle auteurs van Hotel van Hassel lazen voor in de taal waarin de verhalen geschreven waren, ondersteund door een Engelse of Nederlandse projectie. Dat werkte erg goed. Zelfs de Nederlandse vertaler van de IJslandse Gyrdir Eliasson las in het IJslands een verhaal voor over een man die zo slecht ziet dat hij zelfs zijn dromen niet meer scherp ziet. Maar het was een verrijking om in je oren de IJslandse klanken te horen, en tegelijkertijd met je ogen het verhaal te lezen.

Judith Hermann

Boeiend was het interview met de bejubelde Duitse schrijfster Judith Hermann, die een decennium geleden in Duitsland het genre nieuw leven inblies en met haar verfijnde verhalen als een Rattenvanger van Hamelen een hoop nieuwe schrijvers en vooral schrijfsters in haar kielzog meenam. In haar jongste bundel Alice staat in alle vijf de verhalen de dood centraal, daarbij weet de schrijfster een sterke inleving in de personages op te roepen zonder in sentimentaliteit te vervallen. In het (in vlekkeloos Duits afgenomen) interview van Jeroen van Kan gaf ze onomwonden toe dat ze eigenlijk heel sentimenteel is, en juist daardoor zo kan schrijven.

Short story
Verschillende namen uit het genre keerden regelmatig terug, opvallend vaak Amerikanen, misschien het enige land waarin een echte traditie van de ‘short story’ bestaat: Raymond Carver, James Salter, J.D. Salinger, Alice Munro. Van Raymond Carver werd de (na 20 jaar nog steeds indrukwekkende) film Short Cuts vertoond. Doordat Carvers meesterlijke verhalen – overigens uiterst ingenieus – dooreengevlochten zijn tot een meer dan 3 uur durende film, leidde deze overigens niet speciaal tot een ‘korte-verhalengevoel’.

Maar voor dat gevoel waren genoeg gelegenheden. In ‘Sleutelschrijvers’ lazen schrijvers verhalen van geliefde voorbeelden en brachten hun bewondering onder woorden. In ‘Hotel Europa’ kwamen schrijvers uit diverse landen aan het woord en in ‘Nieuwe Russen’ waren het uiteraard Russen die hun verhalen ten gehore brachten.

Internationaal

De internationale aanpak was aansprekend. Het festival gaf blijk van een gewaagde, frisse keuze aan schrijvers. Het werd duidelijk dat het genre van het korte verhaal zich thuisvoelt in de snel veranderende wereld van de 21^ste eeuw. Zo waren er onder andere een Zimbabwaanse schrijfster die in Cambridge heeft gestudeerd en in Zwitserland verhalen schrijft en een Irakees die in Oost-Finland woont en over de problemen van asielzoekers schrijft. Hoe kort hun verhalen ook zijn, hun schrijvers zijn misschien wel bij uitstek vertegenwoordigers van het hedendaagse Europa.