Zoekende

In de afgelopen tien jaar is de internationale populariteit van Braziliaanse films sterk toegenomen. Enkele films die ons land bereikten schetsten een onthutsend beeld van de Braziliaanse sloppenwijken (bijvoorbeeld Cidade de Deus en Cidade dos homens), de politie (Tropa de elite) of de gevangenissen (Carandíru en voor een deel ook Estômago). Op verschillende manieren waren deze films confronterend en overweldigend, op het overdadige af. Linha de Passe is subtieler.

Engagement en identiteit

Toen hij vijf jaar geleden, ten tijde van het uitkomen van zijn film The Motorcycle Diaries het filmfestival in Cannes aandeed, zei de Braziliaanse regisseur Walter Salles in een interview dat de nieuwe generatie Latijns-Amerikaanse regisseurs sociaal en politiek geëngageerd was en films maakte die vaak over identiteit gingen. Deze beschrijving gaat ook op voor Salles zelf, die eraan bijdroeg dat Brazilië vanaf de late jaren negentig weer naam kreeg als filmland. Eerder had Salles al indruk gemaakt met Central do Brasil (1998), die hem twee Oscarnominaties opleverde. Daarin is een jongetje, gespeeld door Vinícius de Oliveira, op zoek naar zijn vader. In Linha de Passe, die Salles samen met Daniela Thomas maakte, keren zowel deze acteur als dit thema terug.

De Oliveira speelt Dario, een van vier halfbroers, die zijn armoedige leefomgeving probeert te ontvluchten via een carrière als voetballer. Zijn liefde voor deze sport deelt hij met zijn moeder, (gespeeld door Sandra Corveloni, die in Cannes de prijs voor beste actrice won voor deze rol) die daarnaast ook erg van mannen lijkt te houden. Ieder van haar vier zoons heeft een andere vader, en ook het vijfde kind in haar buik zal zonder vader opgroeien. Met haar baantje als huishoudster kan ze haar gezin eigenlijk niet onderhouden. Haar jongste, donker getinte zoontje is erg nieuwsgierig naar zijn vader en omdat hij weet dat deze buschauffeur is, brengt hij vele uren door in deze voertuigen. Steeds weer gloeit er hoop in zijn ogen wanneer de busdeuren zich sissend openen en hij een donkere man achter het stuur ziet zitten. Zijn broers en moeder, met wie hij een kleine woning deelt, zijn voor hem vaker een vloek dan een zegen. De korte scheldkannonades tussen de familieleden worden zo nu en dan afgewisseld door tedere momenten, die mede dankzij hun onverwachtsheid weten te raken. Het is logisch dat vijf mensen in zo’n klein huis elkaar in de haren vliegen; zeker als het geld schaars is en de onderlinge verschillen groot. Waar een van de oudere broers op het rechte pad probeert te blijven en zijn heil zoekt in religie, weet de ander verleidingen als criminaliteit en seks niet te weerstaan. Hij is zelf ook vader en laat op zijn beurt zijn vriendin en kind in de steek. Zo probeert iedere broer op zijn eigen manier een eigen weg en identiteit te vinden.

Veelzijdig

Het perspectief wisselt tussen de vijf personages, waardoor Salles en Thomas veel verschillende aspecten van de Braziliaanse samenleving kunnen belichten: van de alomtegenwoordige passie voor voetbal en de hoop die veel mensen zoeken in het geloof, tot de problematiek omtrent armoede, werkeloosheid, criminaliteit en vaderloze gezinnen. Door het goede acteer- en camerawerk en vooral de intieme en soms lyrische sfeer die de regisseurs weten te creëeren, gaat het engagement de film niet op een prekerige manier overheersen. De personages hebben allen zo hun goede en minder goede kanten en komen door kleine details echt tot leven. Rustige, dromerige momenten worden afgewisseld met snelle, energieke sequenties, die soms voor grote spanning zorgen. Ook het feit dat Salles en Thomas veel vragen oproepen maar weinig antwoorden geven, maakt deze film interessant. Deze aanpak levert meer betrokkenheid op dan een afgerond geheel, en dat was waarschijnlijk precies de bedoeling.