Onverrassende nieuwe lichting

Yo, het debuut van Spaanse regisseur Rafa Cortés, draait om de identiteitscrisis van een Duitse immigrant die gaat werken op Mallorca. Hans (Alex Brendemühl) heeft werk gevonden als een manusje-van-alles op een landhuis. Onwennig komt hij aan in het dorpje, waar hij moet aarden tussen de lokale bevolking en een nieuw leefritme moet opbouwen dat onderhevig is aan de stugheid van lokale omgangsvormen en de wisselende buien van zijn Duitse baas. Hans komt er gaandeweg achter dat de persoon wiens baan hij vervangt ook een Duitser was die Hans heette en dat hij wegens onduidelijke reden is verdwenen. De film gebruikt de band die Hans construeert met deze schimmige figuur als een basis voor een mentale crisis.

Yo

Yo heeft de kwetsbaarheid van identiteit als thema en hanteert vervreemding als zijn drijvende kracht. Brendemühls oncomfortabele vertolking is de grootste troef van de film. Hij weet Hans’ mentale afdaling in de onbegrijpelijkheid van een vreemde cultuur goed gestalte te geven. Zijn onzekerheid resulteert in ongemakkelijke momenten die erg tastbaar zijn voor de toeschouwer. Ook is Yo beklemmend gefilmd in claustrofobische shots zonder veel licht, maar deze stijl wordt door Cortés nauwelijks afgewisseld. Verder is de identiteitsproblematiek die Cortés aankaart geen vreemd gegeven binnen de arthouse cinema, maar de film brengt geen nieuwe of verrassende visies op dit aspect.

Nuchtere verliefdheid

Tan Chui Mui’s Love Conquers All begint als een onopgesmukt verslag van een jong Chinees-Maleisisch meisje, Ah Peng (een ingetogen acteerdebuut van Coral Ong Li Whei), die van het platteland naar de hoofdstad Kuala Lumpur trekt. Ze werkt daar in een eettentje en we volgen haar van dag tot dag. De introductie van een mannelijke personage die Ah Peng het hof maakt biedt een nieuwe richting in een vrij kaal verhaal. Zijn toenadering wordt eerst afstandelijk ontvangen door Ah Peng, maar naarmate zijn avances directer worden geeft ze zich op een subtiele wijze gewonnen. Mui gebruikt het mannelijke personage vervolgens om Ah Peng in te wijden in de duistere kanten van het leven in de grote stad.

Love Conquers All

Love Conquers All is een realistisch verslag van een meisje dat in de cyclus is beland van mensen die van de periferie naar het centrum trekken. Dit vormt een tendens, waarin het individu het uiteindelijk moet afleggen tegen de onverschilligheid en de massaliteit van de grote stad. Mui toont dit proces op microniveau in scènes die weinig actie bevatten. Hij filmt op een nuchtere en documentaireachtige wijze, waarmee hij zich lijkt te profileren als een sociaal realistische chroniqueur die het leven probeert te vangen zoals het is. Zijn stijl bestaat voornamelijk uit lange en heldere observatieshots die doen denken aan de cinema van Ming-Liang Tsai. In zijn zeer orthodoxe sociaal realisme dat niet snakt naar sensatiezucht lijkt de film ook op de cinema van Luc en Jean-Pierre Dardenne.

Alhoewel men deze puurheid bewonderenswaardig kan vinden, kent de film weinig afwisseling. Het enige element dat stilistisch spanning weet te brengen is een korte verwijzing naar een andere film. Ah Peng kijkt in bepaalde scènes naar een romantische film, waar een perfect liefdespaar wordt getoond. Mui lijkt daarmee zijn film te onderscheiden van een cinema die meer op entertainment en geruststelling is berust en daardoor verder verwijderd is van de werkelijkheid die hij wil vangen.

Arthouse academie

Yo en Love Conquers All falen uiteindelijk in het brengen van een pakkende en originele invulling binnen een cinematografische stroming die zichzelf ziet als serieus, artistiek en sociaal geëngageerd. Dit is een cinema die zichzelf tevens profileert als zijnde onafhankelijk van de dwang om puur en alleen maar te vermaken. Het probleem is dat deze elementen niet worden hergedefinieerd en daardoor meer lijken op sjablonen ontdaan van individuele signatuur en vitale dynamiek. Hiermee komen de schijnbaar serieuze doelstellingen van deze films over als een herhaling van filmische zetten.

De films zijn als twee stilistisch consistente en technisch correcte debuten geslaagd als we de kaders van de arthouse film nauw nemen. Maar de vraag is of Tan Chui Mui en Rafa Cortés vanuit deze positie in staat zijn om te verrassen met films die op een gewaagdere en persoonlijkere manier spelen met bestaande thema’s en stijlen.

De IFFR Tigers gaan On Tour. De Fipresci Award-winnaar Yo (van Rafa Cortés) en de twee VPRO Tiger-competitewinnaars (Love Conquers All van Tan Chui Mui en Die Unerzogenen van Pia Marais), rouleren tot begin juli in filmhuizen bij jou in de buurt.