Theater tussen de zeecontainers

Donderdag 18 juli

Paradiso, stad van de toekomst – Theatergroep Max.

Foto: Sanne Peper

Theatergroep Max. maakt voorstellingen voor iedereen die zich jong voelt. In Paradiso, stad van de toekomst is dit uitgangspunt heel duidelijk. Het is een interactieve voorstelling en wie zich te volwassen voelt om zich over te geven, is aan het verkeerde adres. Hoewel er veel van je wordt gevraagd, voel je je geen moment ongemakkelijk. Iedereen doet mee en alles wordt op een positieve, vriendelijke manier gebracht. Het is een soort beurs waar je continue wordt geëntertaind en gepamperd.

In een megagrote loods op de NDSM-werf krijgt het publiek bij binnenkomst een kaartje met een groepsnummer. Eerst maak je kennis met negen vlotte jongeren die vertellen over hun ideale wereld. De een gelooft dat je alles wat je weggeeft weer terugkrijgt (en verloot zijn inboedel onder het publiek), een ander zou willen dat je als volwassene ook nog op schoot mag zitten. Na dit leuke intro, compleet met absurdistische vechtsportdemonstratie, gaat het publiek naar een ruimte achter het podium.

In drie verschillende groepen bezoek je vervolgens het huis van de liefde, de vrijheid en de schoonheid. Die van de liefde is het leukst, daar stap je binnen in een grote rustgevende witte baarmoeder en wordt er afgerekend met eenieders negatieve eigenschap. Simpelweg door iedere eigenschap om te buigen tot iets positiefs. Omdat dit op een originele manier gebeurt waarbij je je eigenschap op een kaartje schrijft, blijft het vrij anoniem.

De decors zijn gemaakt door bouwkundestudenten van de TU Delft en zijn groots en bijzonder. Er is een ruimte bestaande uit watertanks en het hoofdpodium is gemaakt van vijfhonderd kartonnen dozen. Ruim twee uur lang loop je van het ene avontuur naar het andere. Je mag gooien met schoteltjes, geeft je dromen weg en luistert naar prachtig gezang. Een en al positivisme in een utopische sfeer. Een voorstelling waar je zeker een goed gevoel aan overhoudt. (Diana van der Sluis)

Zeeuwse Nachten 2 – Het Volksoperahuis

Vorig jaar stond het Volksoperahuis op Over het IJ met Zeeuwse Nachten. Wegens succes nu deel twee, met als ondertitel Dan liever de lucht in!!!. Ook deze keer is Zeeuws meisje van de partij, maar Hansje Brinker is dood. Geen probleem, er komen genoeg andere Hollandse typetjes voorbij die Zeeuws meisje vergezellen.

In een fanfare komen Rogier Schippers die ook dit keer weer in de huid kruipt van Zeeuws meisje, en de bandleden de zaal ingelopen. In dit verhaal bevindt Zeeuws meisje zich in de hemel, alwaar een ontmoeting plaatsvindt met Jan van Speijk. Via een tocht op een boot, waarbij Zeeuws meisje verliefd wordt op Van Speijk, en een avontuur in de woestijn komen er weer verschillende Hollandse bekenden voorbij. Zo zien we een oude prinses (nu koningin) Amalia met haar vriend en blijkt Van Speijk op Ketelbinkie te vallen.

Foto: Piet van Peter

Zeeuwse Nachten 2 is een stuk minder leuk en lang niet zo verrassend als deel één. Er is minder muziek, minder zang en het verhaal is niet zo afwisselend als in de eerdere voorstelling. Ook is de locatie, een restaurant, dit keer lang niet zo goed uitgekozen als de vorige (een kleine gezellige tent in kroegsfeer). En hoewel het grote deel van het publiek helemaal in een deuk ligt, waren de grappen flauw (twee bandleden speelden twee Marokkaanse scheepsjongens met alle clichés die je maar kunt bedenken) en de typetjes saai. Wel is Schippers ook nu weer een kei in het vertolken van diverse personages, waarbij hij een onnozele oogopslag moeiteloos omzet in een aandoenlijke blik. (Diana van der Sluis)

Zeeuwse Nachten 1 gaat vanaf 17 augustus nog op tournee door Nederland. Deel 2 gaat op 11 januari 2007 in première.

Zondag 9 juli

De engel, de straat en het geluk – Blood for Roses en Andreas Bachmair

In De engel, de straat en het geluk draait alles om de geluksmomenten van bewoners in Amsterdam-Noord. Een speciale en ontroerende productie omdat het grotendeels wordt gespeeld door de echte bewoners. Het is een schitterende weergave van de meltingpot Amsterdam-Noord met al z’n verschillende culturen, generaties en toekomstdromen.

Het publiek zit op een rijdende tribune die stapvoets van de markt Mosveld vertrekt en dicht langs de huizen van het Genitiaanplein rijdt. Een actrice die een engel vertolkt, vertelt ondertussen over de geschiedenis van Amsterdam-Noord. Helaas ging de microfoon stuk, waardoor er niets meer van haar verhaal was te verstaan. Maar, ook zonder engel werd het een bijzondere voorstelling.

De bewoners delen hun kleine en grote geluksmomenten. Een hoogbejaarde dame swingt als een tiener op housemuziek, een meisje knipt mooie woorden uit boeken, een ras-Amsterdamse bakt worstjes op de stoep, een punkmeisje showt haar foto’s, een voetballer rapt, een hoogzwangere vrouw snijdt meloen, een man met bloemen moppert en een Surinaamse vrouw slentert met haar dochtertje. Telkens vraag je je af: is dit toeval of in scène gezet? Die hoogblonde vrouw die steeds voorbij rijdt op haar scootmobiel bijvoorbeeld, of die norse Arabische man die “Niet goed!” roept naar twee schoffies. Het veroorzaakt een prachtige dromerige verwarring.

Het verhaal ontspringt in een bijzondere climax als de sjokkende Surinaamse vrouw over haar geluksmoment vertelt. “Er waren pannenkoeken en het sneeuwde. Er kwam water uit de bomen en alles trilde.” Ze besluit haar droom te laten zien. Het plein wordt wit en haar fantasie werkelijkheid terwijl de buurman met bloemen een prachtige opera zingt en buren dansmariekes worden. Dan rijdt de tribune naar een buurtjochie dat een smartlap zingt en eindigt deze apocalyptische voorstelling. Daarna krijg je de kans om met alle spelers en bewoners een drankje te nuttigen en ze persoonlijk te complimenteren met hun voortreffelijke performance. Een voorstelling die je niet alleen geluk, maar ook heel veel kippenvel bezorgt. (Diana van der Sluis)

Zaterdag 8 juli

Trailer – Monsterverbond

Voorstellingen van het Monsterverbond kenmerken zich door het gebruik van verschillende stijlen en genres. Zo ook in Trailer, de voorstelling waarmee deze groep op Over het IJ Festival staat. Toneel, film, muziek, humor en drama worden met elkaar gecombineerd in de kleedkamer van een acteur.

Foto: Elze v.d. Akker

We bevinden ons in de trailer van acteur Bram de Jong. Hij is de hoofdrolspeler van de film Soldaat Orange, een remake van de bekende film van Paul Verhoeven. Dat er hard wordt gewerkt op de set is binnen in de trailer niet te zien, maar wel te horen aan de geluiden buiten. Als Bram voor het eerst in contact komt met de runner van de film blijken de twee elkaar al jaren te kennen. En niet alleen dat; een mysterieuze reden heeft de voormalige vrienden uit elkaar gedreven en om een nog mysterieuzere reden wil de make-upstagiaire hen weer bij elkaar brengen. Er volgt een grappig verhaal waarin wordt toegewerkt naar een gruwelijke ontknoping.

In Trailer spelen vijf personages; een acteur, een runner, een stagiaire, een regisseur en een componist. Omdat het alle vijf heel verschillende types zijn, wordt het geen moment saai. Ze hebben ieder hun eigen werkzaamheden en drijfveren, en door die afwisseling zit er vaart in de voorstelling. Doordat de personen van buiten de trailer naar binnen rennen en je heel dicht op de acteurs zit, krijg je echt het idee dat je in de kleedkamer van een acteur zit. Minpunt is dat het verhaal van Trailer nogal dun is. Er wordt een raadsel geplaatst en de ontknoping ervan is nogal vluchtig. Los daarvan is het een erg leuke voorstelling waarin goed wordt geacteerd en waarin veel humor en muziek zit. Dat het hier en daar een tikkeltje flauw is, is hen vergeven door de verrassende slotscène waarin je als publiek toch nog een kijkje op de filmset krijgt. (Diana van der Sluis)

Bruiloft! – ’t Woud Ensemble

Foto: RVDA

Alles wat er op een bruiloft mis kan gaan, gaat op het huwelijksfeest van Jacco en Monique ook mis. De meeste gasten zijn niet op komen dagen, omdat er mogelijk geen routebeschrijving bij de uitnodiging zat, de beste vriend en de moeder van de bruidegom kunnen niet van elkaar afblijven, de moeder van de bruid kan maar niet ophouden over haar overleden man, en de beste vriendin van de bruid zakt door de zelf gemaakte stoel heen. De bijna archetypische personages in Bruiloft! weten met hun gemene grappen en steeds gênanter wordende dronkenschap het feestje van het gelukkige paar bijna te verpesten. Ook het bruidspaar zelf heeft nog het nodige uit te vechten. De hele situatie is zo pijnlijk en troosteloos, dat een ‘happy end’ bijna niet meer mogelijk lijkt…

Bruiloft! van ’t Woud Ensemble is geïnspireerd op Burgermansbruiloft van Bertolt Brecht. In deze toneeltekst stelt Brecht de burgerlijke huwelijksmoraal aan de kaak. In de meer eigentijdse bewerking van regisseur Eric de Vroedt wordt de voorstelling gespeeld in een voetbalkantine in Amsterdam Noord. Op een enkele ongelukkige tekst die wat onnatuurlijk overkomt (“kom schat, het is onze huwelijksnacht”) na, is de voorstelling een geslaagd geheel. De acteurs weten hun personages, ook al neigen die naar typetjes, overtuigend neer te zetten. Je gaat helemaal mee in het leed van Jacco en Monique en soms zijn de situaties zó pijnlijk, dat je echt niet meer weet of je moet lachen of huilen. (Erica Smits)

Tot Nut en Genoegen – Hans Hof Ensemble

Foto: Thomas Falk

Tot Nut en Genoegen is een moderne dansvoorstelling van Hans Hof Ensemble. In de gigantische ruimte onder het Skatepark zien we een volkstuinhuisje en een appelboom. Vogeltjes tjilpen en er zijn projecties van bloemen en mieren op het huisje te zien. Dan duikt plotseling een man op, letterlijk; hij was begraven in de grond naast de appelboom. Sierlijk danst hij in de rondte. Dit is de tuinman en hij is in dienst bij een arts. Deze trekt zich terug in het tuinhuisje om te ontsnappen aan de grote stad. Samen met de tuinman wil hij een autarkische wereld stichten en daar gelukkig kunnen leven. Maar nog steeds worstelt hij met zichzelf en doet pogingen zich te verhangen aan de appelboom. Gelukkig redt de tuinman hem steeds weer. Daarna geven ze weer samen gebroederlijk de plantjes water en schoffelen wat in de perken. Er wordt gezongen op Duitse electropop en met rekwisieten gedanst. Schoffels, gieters, harken en emmers vliegen in het rond. Ook wordt het huisje door de mannen volledig als klimrek benut en wordt er regelmatig gevochten. In deze scènes kunnen de mannen zich volledig uitleven in sierlijke, virtuoze en acrobatische dans. Want bij het Hans Hof Ensemble staat de dans in dienst van het personage. Het is niet dans om de dans. Het heeft een functie en zo worden verschillende dansinvloeden verweven tot een heel nieuw danspalet. Het is ook allemaal erg grappig (vooral als één van de dansers per ongeluk uit zijn broek scheurt). De gezichtsuitdrukkingen zijn subliem en de soms rare bewegingen zijn echt om te gillen. De timing is uitmuntend en het duo weet van het simpele gegeven, twee mannen in een volkstuin, een uur lang een boeiend spektakel te maken. (Charissa van der Vlies)

Jøsenfjord/Lampedusa – Polly Maggoo

Foto: Rene den Engelsman

We worden opgehaald door soldaten met het commando:”volgen!” We komen terecht in een warme, donkere keet en nemen plaats rondom een snaarinstrument. Tussen ons in zit een vluchteling. Hij vertelt over de reis die hij heeft moeten afleggen om Europa te bereiken. Over de ontberingen en hoeveel hij zijn zoontje mist. Het is intiem en je kan de pijn voelen. Je ruikt de angst bijna (of zou dat het zweet van de medefestivalgangers zijn?) De muziek is indringend. De klanken uit de snaren zijn gevoelig, maar worden zo nu en dan hard onderbroken door percussie. Het is bijna hypnotiserend. De voorstelling Jøsenfjord (de naam van de walvisvaarder waarop de vluchteling vervoerd werd) is een intense ervaring. Weer buiten met de neus in de zeelucht besef je pas hoe benauwend het leven van een vluchteling is. Somber loopt de groep verder achter de commanderende soldaten aan. We komen terecht in een barak. Er speelt een contrabas en een trombone. Een soldaat doet zijn boze monoloog. Hij is het spuugzat om voor de vluchtelingen te moeten zorgen in deze hitte, maar hij moet geld verdienen om zijn zoontje groot te brengen. Hij kan niet zomaar weg van dit eiland vlak voor Europa, Lampedusa. De vluchtelingen die gaan tenminste allemaal weer weg, zij hebben het goed, er wordt voor ze gezorgd, maar hij blijft zitten met alle stront en ellende. Hij worstelt met zijn frustraties en uit ze door de vluchtelingen te pesten met ‘onschuldige grapjes’. Hij lijkt eerst een ontzettende bullebak, maar al snel begrijp je dat hij er ook niet voor kiest hier te zijn. Je snapt dat hij zo is geworden door de omstandigheden. Zo zie je maar weer dat ieder verhaal twee kanten heeft. (Charissa van der Vlies)

Vrijdag 7 juli

MOBIL – Deuten & De Goeij

Foto: Sjoerd Kelderman

In de verte een klein huisje met een benzinepomp en het naderende gebrom van een automotor. Daar komt een lichtje steeds dichterbij op de dijk. Het oudere echtpaar in het huisje schrikt angstig op. Uit hun reactie kunnen we opmaken dat ze niet vaak verblijd worden met klanten. Een vreemdeling heeft autopech en zoekt hulp bij het echtpaar. Het is een zinderend hete dag en verborgen verlangens lijken niet langer onder het oppervlak verborgen te kunnen worden gehouden. De oudere pomphouder weet al langere tijd niet meer hoe hij zijn vrouw moet behagen en de vrouw valt dan ook als een blok voor de spannende jonge vreemdeling. Opeens wordt het ijzig koud en raakt de polder bedekt met een pak sneeuw. Inmiddels is de temperatuur binnen het huwelijk ook gedaald tot het vriespunt. Als de vreemdeling weer in hun leven verschijnt, zint de pomphouder op wraak…

In MOBIL zien we een maquette van het huisje met de benzinepomp en daaromheen de desolate polder. De acteurs spelen zo nu en dan met kleine poppetjes en miniatuurautootjes, maar spelen ook zelf, gewoon op ‘ware grootte’. Alles wat zich in het groot afspeelt, wordt ook in het klein verbeeld en andersom. Geluidseffecten worden met perfecte timing weergegeven als in een hoorspel.

Deze goede timing en het acteerwerk maken de voorstelling sterk. Het verhaal is soms ontroerend, maar zeker ook droogkomisch. Het is alleen niet sterk genoeg om een heel uur te kunnen boeien. Het ombouwen van de decors duurt te lang en haalt de vaart uit het stuk, en het verhaal zelf is niet interessant genoeg om dit te kunnen compenseren. En hoe leuk de vondsten met de miniatuursetjes en de geluiden ook zijn, na een half uur is de nieuwigheid er wel af. Gelukkig zorgt een verrassende wending op het eind ervoor dat het publiek toch met een glimlach de Docklandshal kan verlaten. (Charissa van der Vlies)

SeeS Travels – SeeS Collective

Vanaf het festivalterrein vertrekken reisleiders naar diverse bestemmingen zoals Peru, Zuid-Afrika en Pakistan. Ik mag mee op reis naar Libanon. Bij het inchecken ontvangen alle reizigers een ticket en volgen zij de reisleider over het terrein – weg uit de drukte van het festival naar een verlaten plek aan de waterkant. De reisleider vertelt onderweg leuke anekdotes over Libanon en geeft ons een citroen om onze handen mee in te smeren. Zo hoeven wij maar aan onze handen te ruiken om ons in het verre land te wanen. Bij het water liggen handdoeken klaar waarop de reizigers kunnen gaan zitten.

Aan de overkant van het dok zit een vrouw in een rode jurk. Ze staat langzaam op en begint te dansen. Het doet denken aan een paringsdans van een kraanvogel en vormt een prachtig contrast met de braakliggende omgeving en hijskranen. Na een tijdje wordt duidelijk dat ze ons spiegelt, en dit feit gecombineerd met onze eigen reflectie in het water geeft de toeschouwers een gevoel van zelfbewustwording. Een komisch toeval is dat een vrouw opeens naast ons verschijnt, haar bordje afwast in het water, zich uitkleedt, in het water springt en wegzwemt. Wij denken allemaal dat dit erbij hoort, maar het is puur toeval. Ook de overvliegende en roepende vogels lijken bijna bij de choreografie te horen.

De vrouw aan de overkant begint te zingen in het Libanees, maar schakelt al gauw over op het Engels; steeds zinnen beginnend met ‘I arrive’ en ‘I depart’. In één klap ben ik weer terug in de harde werkelijkheid: dit is haar levensverhaal over haar vlucht uit Libanon. Dan loopt ze ons tegemoet. Groet ons ieder persoonlijk met een omhelzing, zoen of hand, kijkt ons indringend aan en vertelt verder, om ons ten slotte uit te nodigen voor een kopje thee op de boot. Hier komen alle reisgroepen samen om na hun reis bij te praten en meer te weten te komen over de thuislanden van de gastheren en -vrouwen. Wij komen te weten dat de vrouw Lena heet en nu drie jaar in Nederland woont. Ze studeert Performance Art en deed haar eigen choreografie voor de Oriëntaalse dans die wij te zien hebben gekregen.

Een onderhoudende, interessante en indrukwekkende ervaring. Ik denk dat ik volgend jaar weer een reisje boek bij SeeS Travels. (Charissa van der Vlies)

Donderdag 6 juli

Cargo – Dogtroep

Foto: Maurice Boyer

Als er één groep is die het beeldend locatietheater zo’n beetje heeft uitgevonden, dan is het Dogtroep. Dit jaar nemen ze het publiek mee op een theatrale reis tijdens de voorstelling Cargo in de oude Braspenningloods. De tribune is in een kleine ruimte van houten panelen ingebouwd en het lijkt net alsof je in één van de containers zit die in de hal van de loods staan. Na de eerste scène begint plotseling de tribune te schuiven. Het publiek wordt met container en al verplaatst, waardoor een zeecontainer als het ware in beeld schuift en de volgende scène begint.

Door het steeds maar weer verder schuiven van de tribune, krijg je een aaneenschakeling van ruimtes te zien, die ieder hun eigen kleur, vorm, geluid, muziek en sfeer hebben. De meer alledaagse handelingen worden afgewisseld met de meer poëtische en vervreemdende beelden. De twee werelden lijken elkaar soms even te ontmoeten, zoals op het moment dat een meisje met lang, donker haar in een de witte jurk (in de eerste container) de lege wijnfles van een jongen in een witte overall (uit de tweede container) aanpakt en bij haar flessen zet. In een beeld worden de twee ruimtes met elkaar verbonden.

Je weet bij een voorstelling als Cargo heel veel niet. Je weet niet wie die mensen zijn of waarom ze doen wat ze doen. Tussen de scènes lijkt inhoudelijk geen verband te zitten. De samenhang in de voorstelling is compleet gebaseerd op beeld. Voorwerpen, personages of handelingen die steeds weer terugkomen en op die manier alle losse beelden met elkaar verbinden. Als toeschouwer mag je je lekker laten onderdompelen in de wereld die Dogtroep heet. (Erica Smits)

Broeders – Jetse Batelaan

Foto: Theun Mosk

Met hun bekende witte verplegeruniformen en de al net zo bekende witte klompen, houden de broeders in de voorstelling Broeders van Jetse Batelaan, de hand vast van op het oog doodnormale, gezonde mensen. Het gaat in Broeders om kleine momenten tussen de personages of tussen de broeders die ontroerend of humoristisch zijn. Een man en een vrouw die elkaar vinden en, doordat ze elkaar kunnen vasthouden, de hand van de broeder niet meer nodig hebben. Een vrouw die zingt, een broeder die wordt meegesleurd in het joggen van de man. De broeders schenken koffie voor elkaar in en wisselen elkaar af, waarbij voorzichtig en liefdevol de hand van het personage wordt gepakt.

Behalve zorgzaam en geduldig zijn de broeders in deze voorstelling ook gelaten. Terwijl de ‘patiënten’ worstelen met zichzelf, met het leven, met de liefde en met elkaar, doen de broeders weinig anders dan de handen blijven vasthouden. Als iemand instort, wordt met een knikje van de ene naar de andere broeder, de brancard gehaald om die persoon af te voeren. Ze zien en horen alles aan, maar grijpen niet in. Juist dat geduld in alle handelingen van de broeders en hun gelatenheid maakt dat het tempo van de voorstelling vrij laag ligt. Aan de ene kant is die verstilling heel mooi en zijn de grappige of juist mooie momenten een genot om naar te kijken. Aan de andere kant maakt het dat de voorstelling weinig ontwikkeling in ritme, verhaal of spanning doormaakt en ietwat langdradig wordt. Desalniettemin is Broeders een mooie voorstelling over de schoonheid van op elkaar steunen. (Erica Smits)

Tips

Tijdens Over het IJ Festival zijn ook voorstellingen te zien, die wij eerder zagen, zoals: Visnijd (tijdens De Parade) en De Vicky Vinex Roadshow (tijdens Festival aan de Werf).