Battle of an Architect

Twee documentaires, Reaching for the Sky en The Competition, die op het AFFR draaiden geven een inkijkje in hoe architecten te werk gaan, maar ook hoe lastig het is om opdrachten binnen te slepen. 

De Nederlandse architecten Mark Hemel en Barbara Kuit worden gevolgd tijdens hun eerste grote opdracht. Samen hebben ze een TV-toren ontworpen in Guangzhou in China. Een prestige project en daarmee een unieke kans voor het duo om te laten zien wat ze in huis hebben.

Filmmakers Bert Oosterveld en Peter Franken volgen vooral Mark, die in Guangzhou zit, en de eerste keer dat hij zijn gebouw binnentreedt. Enerzijds trots, maar anderzijds kritisch op hoe het ontwerp er van binnen uitziet. Mark vertelt over hoe het proces tot stand kwam en hoe hij van jongs af aan al geïnspireerd was door architectuur.

De film komt wat chaotisch over, niet in het minst door Mark zelf, die vaak zinnen niet afmaakt en vooral bedenkelijk rondloopt. Zijn ontwerp is een succes, maar geeft ook te denken hoe verder. Mark onthult hoe Nederland een ramp is qua opdrachten en jezelf op de kaart zetten. Ook is hij het zat om steeds aan competities mee te doen, wat volgens hem maar een manipulatief wereldje is. In China ligt wat hem betreft de toekomst.

Dat zorgt wel voor enige wrijving met zijn vrouw, die zich af lijkt te vragen of haar man niet te snel gaat. Deels kritisch, deels met humor wordt vastgelegd hoe het leven van twee kleine architecten eventjes helemaal op zijn kop komt te staan. Toch mist er ook wat in de film: Barbara wordt nauwelijks in beeld gebracht, wat de TV-toren toch vooral het project van Mark maakt. Ook komt niet helemaal naar voren hoe Mark de samenwerking met de Chinese bedrijven en architecten ervaart. Helemaal blij lijkt hij niet te zijn met bepaalde aanpassingen of uitgewerkte ideeën, of voorstellen waartoe het gebouw kan dienen. Anderzijds geeft hij aan dat er in China veel mogelijk is en kansen te willen grijpen. Reaching for the Sky laat in ieder geval een man zien die grootse plannen heeft, maar duidelijk nog onwennig is in zijn plotse succes.

The Competition van Angel Borrego Cubero laat zien hoe diverse architecten hun best doen om een opdracht binnen te slepen, namelijk het ontwerp voor een nationaal museum in Andorra. Waar Mark in Reaching for the Sky nog maar net komt kijken, zijn bij The Competition de grote namen van dit moment betrokken. Gehry, Dominique Perrault, Hadid en Nouvel. Norman Foster zou aanvankelijk mee doen, maar bedankt voor de opdracht.  Het proces van de competitie wordt van begin af aan vastgelegd.

De chaos en stress worden versterkt door het filmen met een hand-held camera, wat de kijker lichtelijk zeeziek maakt. Het proces en de totstandkoming van het uiteindelijke ontwerp, maar ook de onzekerheid en manipulatie worden in deze film treffend in beeld gebracht. Vooral het bureau van Jean Nouvel, een ware dictator op zijn set, is stiekem een genoegen om naar te kijken. De medewerkers rennen de benen uit hun lijf en werken tot in de late uurtjes door, om vervolgens weer opnieuw te beginnen wanneer Nouvel de ontwerpen als onzin afdoet. 

In deze architectonische keuken is de kijker een voyeur. Een waarbij het schaamrood geleidelijk aan steeds meer naar boven kruipt. In plaats van een strakke regie overheerst chaos in de bureaus. De ontwerpen zijn belachelijk pretentieus, of juist weer veilig en nietszeggend. De presentatie is zelfs kneuterig te noemen. The Competition toont niet de spanning die bij een competitie hoort, maar een ijdelheid die overmeestert. Een verontrustend gegeven en een grote verkwisting van geld, gezien het project nooit uitgevoerd is.