Paus met podiumvrees

In een deels nagebouwd Vaticaan komen 108 kardinalen in conclaaf om een nieuwe paus te kiezen. De Franse bisschop Melville is de gelukkige. Hoewel. Nadat er witte rook uit de schoorsteen van de Sixtijnse kapel komt, de klokken luiden, de menigte juicht en het Habemus Papam (‘We hebben een paus’) is uitgesproken, krijgt de heilige kerkvader een paniekaanval. Het balkon blijft leeg en de gelovige wereld verbouwereerd achter.

Seks, moeder en onvervulde fantasieën

Een vooraanstaand psychiater krijgt de opdracht een handje te helpen. Maar wat mag je een paus wel en niet vragen? In ieder geval niets over seks, zijn moeder, onvervulde fantasieën, dromen en zijn kindertijd. Onbegonnen werk voor zelfs de beste zielenknijper, zeker als alle kardinalen over je schouder meekijken. Dus gaat Melville incognito naar een psychiater in de stad, waar hij ontsnapt aan zijn begeleiders. De paus beleeft zijn eigen Roman Holiday: de smaak van vrijheid in de gewone samenleving.

Regisseur Nanni Moretti, die ook de rol van de psychiater voor zijn rekening neemt, vindt een goede balans tussen drama en humor. Totdat de paus aan het volk is verschenen, mag niemand het Vaticaan verlaten. Een kijkje ’s avonds in het gastenverblijf leert hoe de ene kardinaal aan een legpuzzel werkt en een andere op een hometrainer de Bijbel leest. Een bejaarde habijtdrager die net zijn opblaaspop aan het preparen is, zou uit de toon vallen. De kardinalen en de psychiater doden overdag de tijd met een goed gesprek, een potje kaarten en een intercontinentaal volleybaltoernooi.

Gemiste kans?

Als je al een speelfilm maakt over de paus ligt het voor de hand netelige kwesties te behandelen, zoals seksueel misbruik door priesters en uitspraken van de katholieke kerk over het celibaat, condoomgebruik en homo’s. Niets van dit alles in Habemus Papam. Een gemiste kans? De keuze van Moretti is begrijpelijk en slim. Hij focust zich puur op een paus die een gewoon mens met twijfels blijkt. Bovendien zouden actuele schandalen het tijdloze karakter van de film kunnen schaden.

Toch is Habemus Papam omstreden, vooral in Italië. Radio Vaticaan meldt diplomatiek verheugd te zijn dat de film geen ironische benadering heeft en dat van de paus geen karikatuur is gemaakt. Puriteinse katholieken vinden dat je met je poten van de paus moet afblijven. De verdienste van de film is de respectvolle benadering die zowel katholieken als atheïsten kan bekoren. In die zin veroorzaakte Moretti’s vernietigende visie op premier en mediamagnaat Silvio Berlusconi in Il Caimano (2006) een veel grotere controverse.

Perfecte paus

De kracht van een groot acteur is dat deze een bepaalde rol op indrukwekkende en overtuigende wijze leven weet in te blazen. Het is de vraag of Habemus Papam zonder Michel Piccoli (85) geen vlak schouwspel zou zijn geworden. De levende Franse filmlegende heeft in dit fijnzinnige en politiek correcte drama, met een magnifieke slotscène, maar weinig woorden nodig om een arsenaal van diepe gevoelens over te brengen. Er zijn acteurs die voor minder een Oscar mochten ontvangen.