De Vlamingen komen!
Een week lang staan vier theaters in het noorden van Nederland in het teken van ‘De Hel van het Noorden’, oftewel de Vlaamse theaterweek. Het Grand Theatre en de Stadsschouwburg van Groningen, Stadsschouwburg De Harmonie in Leeuwarden en Odeon De Spiegel in Zwolle brengen van 17 tot en met 21 maart 2009 topvoorstellingen uit het zuidelijkste deel van ons taalgebied.
Lees nu de recensies van:
Theaternomaden –
Theater Aan Zee en het Grand Theatre | Smoor – Toneelgroep Ceremonia | Orgy of Tolerance – Troubleyn/Jan Fabre
~
Theatertocht door de nacht
Theaternomaden –
Theater Aan Zee en het Grand Theatre
Grand Theater en de binnenstad van Groningen • 20 maart 2009
Het regent gelukkig niet, wanneer het publiek uit het Grand Theatre vertrekt. Dwars door de Groningse binnenstad gaan zij op weg naar de eerste voorstelling van de avond: Deze beweging wordt vaak niet meer gebruikt. Later zal, op een andere locatie, ook nog Le Pays Promis worden bezocht. De twee stukken verschillen compleet van elkaar. Maar juist die diversiteit maakt Theaternomaden zo’n interessant project.
In de foyer van het Grand Theatre klinkt een enthousiast gemompel. Het is druk en er is gratis koffie en thee. Het bijzonder diverse publiek zal straks vertrekken. Als nomaden door de Groningse binnenstad. In het kader van festival De hel van het noorden, waarbij Vlaamse theatermakers hun kunsten vertonen, zetten Theater Aan Zee en het Grand Theatre Theaternomaden op. Het publiek ziet hierbij drie á vier korte en totaal verschillende voorstellingen.
Borstcrawl en gezang
Wat heb je nodig voor een realistisch zwembad? Een lege ruimte, een rondsloffende badmeester, wat badgasten en, natuurlijk, water. Maar bij Deze beweging wordt vaak niet meer gebruikt is regisseur Ewout D’Hoore niet bepaald scheutig met de vloeistof. Slechts een paar emmers worden leeg gegooid. Dat is het. De bezoekers van het ‘zwembad’ trekken zich daar weinig van aan. Ze kleden zich om, duiken in het water en zwemmen hun baantjes. Op buik of rug schuiven de acteurs door de paar millimeters water. Zwembanden en plastic ballen worden opgeblazen. Er blijkt weinig nodig voor een goed gelijkend zwembad.
Ewout D’Hoore is op dit moment bezig met zijn laatste jaar aan het Rits in Brussel. Deze beweging wordt vaak niet meer gebruikt is van zijn hand. Het is een sober stuk, met hier en daar een absurdistisch accent of humoristisch element. Behalve door het neergeplonsde water worden details op de vloer aangebracht met krijt. De acteurs tekenen pashokjes en plaatsen voor hun handdoeken. Het is knap hoe realistisch het zwembad hierdoor naar voren komt.
Jammer genoeg werkt dit concept niet volledig. De ruimte blijft leeg en het stuk is af en toe zelfs wat saai. Van een verhaallijn is geen sprake – dat hoeft natuurlijk ook niet, maar wat zonder enige vertelling overblijft, is nauwelijks interessant genoeg. Dialogen worden niet gevoerd en handelingen zijn minimaal of voorspelbaar.
Dan barsten de acteurs plots los in een gezang of nemen zij een pose aan. Dat zijn de momenten die meer uitgewerkt hadden moeten worden. Behalve dat is Deze beweging wordt vaak niet meer gebruikt namelijk een goede kopie van een willekeurig zwembad; maar weinig meer. Het doen en laten van een badgast blijkt niet bepaald spannend. Of niet spannend genoeg voor een theaterstuk in ieder geval.
Overtuigende weifeling
Eenmaal terug in het Grand Theatre beklimt het publiek het toneel van de bovenzaal. Leen Roels zal daar haar monoloog, genaamd Le Pays Promis, voordragen. Al is ‘monoloog’ wellicht niet het goede woord. Het stuk begint namelijk als duet, wanneer Roels samen zingt met een Vlaamse acteur. Daarna begint haar solo pas. In een wit gewaad staat ze wat onzeker voor haar publiek. Haar stem klinkt haast twijfelend. Maar al snel worden haar woorden sterker, de gebaren groter. Ze vertelt een verhaal over religie en familie, over het leven en de struikelbrokken daarin. Het publiek kijkt ademloos toe. Roels speelt haar rol met verve.
Het is niet verwonderlijk dat de toeschouwers onder de indruk zijn van de monoloog. In 2005 won Leen Roels met Les Pays Promis de TAZ Jong Theater Prijs. Nadat de Vlaamse actrice haar opleiding aan het Conservatorium in Gent afrondde, kwam ze terecht bij toneelgroep Ceremonia. Daar is ze nu onder andere te zien in Smoor.
Op de planken komt Roels kwetsbaar over. Ze lijkt na te denken over ieder woord dat ze uitspreekt, maar heeft toch een bepaalde onaantastbaarheid. Ze vat daarmee twee schijnbare tegenstrijdigheden in één personage. Kwetsbare twijfel, maar toch ook overtuigend en standvastig. Het is precies die wrijving die deze monoloog sterk maakt. Daarnaast is het taalgebruik poëtisch en bij vlagen hilarisch. Met Les Pays Promis zet Roels een aantrekkelijke solo neer. [Elisabeth Oosterling]
naar boven
Smoor laat wanhoop zien
Smoor – Toneelgroep Ceremonia
Grand Theatre, Groningen • 21 maart 2009
 |
| Foto: Tania Desmet |
Veel mensen zijn ooit in hun kinderjaren verliefd geweest op de meester of juf. Na verloop van tijd stopt dit vanzelf. Een enkele keer loopt het echter uit de hand. Toneelgroep Ceremonia laat tijdens ‘De Hel van het Noorden’ zien wat er kan gebeuren als het misloopt. In Smoor worden twee meisjes verliefd op hun docente. Een tragisch spel tussen blinde adoratie en hier niet accuraat op reageren.
Smoor is een verdrietig stuk. Voor het oog van de toeschouwer speelt zich een groot drama af. Een meisje, Diane Mettepenningen (Leen Roels), wordt verliefd op haar lerares, Angèle Meeuws (Ineke Nijssen). Wat begint met bewondering, loopt uit de hand als Diane de indruk krijgt dat mevrouw Meeuws ingaat op haar avances.
Tragisch
Regisseur Eric de Volder nam als uitgangspunt voor deze voorstellingen een aantal brieven van een jonge studente aan haar lerares. Deze werden uitgewerkt tot de voorstelling zoals die nu te zien is. Dianes vriendin, Nadine van Huffelen (Hendrik van Doorn), valt ook voor de charmes van mevrouw Meeuws: ‘Mevrouw was ècht een wréé goe leraresse hé. Ze ging ècht op u in – zo en ge kreeg zo ècht het gevoel da ge nie iets onzijdigs waart of zo.’ Beide meisjes bedelven haar onder complimenten en smeken om een foto. Natuurlijk kan mevrouw Meeuws de liefde van de meisjes niet beantwoorden. Ze staat het grootste deel van de voorstelling als bevroren op een krukje. Het schetst een mooi beeld van een docente die normaalgesproken het initiatief hoort te nemen, maar nu totaal niet weet hoe op deze situatie te reageren.
Haar man, schooldirecteur Bruno Meeuws (Johan Knuts), bagatelliseert de situatie. Diane moet gewoon goed haar best doen op school, vindt hij. Meeuws is het type schooldirecteur dat leeft volgens de regeltjes, maar niet daadwerkelijk ziet wat er zich afspeelt. De vraag is of je überhaupt kunt zien hoe een kind er in een dergelijke situatie aan toe is. Voor Diane en Nadine was hun liefde voor de lerares een zaak van leven en dood. Uit wanhoop plegen ze zelfmoord door zich te verstikken. Dan wordt het leven voor Angèle Meeuws nog veel wreder. Ze raakt thuis van haar werk omdat de meisjes rond blijven spoken in haar hoofd. Was dit het wat de leerlingen wilden? Nu mevrouw Meeuws dag en nacht met ze bezig is, moet ze wel om hen geven, aldus Diane.
Vormgeving
De voorstelling is op een bijzondere wijze vorm gegeven. De acteurs zijn geschminkt als zijn het ‘Jokers’ uit de Batmanfilms. Dit bewerkstelligt een bepaalde afstand tussen personages en publiek. Tegelijkertijd wordt je er door aangetrokken. Smoor geeft de personages letterlijk geen eigen gezicht, het toont de algemeenheid ervan. Een dergelijke tragische gebeurtenis kan overal voorkomen, lijkt het te willen zeggen, telkens met andere gezichten. Daarnaast wordt door fel licht en een knalgele speelvloer ook een afstand gecreëerd.
Smoor laat zien hoe iets kleins kan uitgroeien tot iets onherstelbaar groots met fatale afloop als de werkelijke situatie niet wordt onderkend en er niet adequaat op gereageerd wordt. Een oplossing geeft de voorstelling niet. Het signaleert en probeert helderheid te scheppen in een maatschappelijk probleem. Smoor doet dat met een zeer beeldende voorstelling die zeker doel raakt.
naar boven
Orgy of Tolerance is meedogenloos
Orgy of Tolerance – Troubleyn/Jan Fabre
Stadsschouwburg Groningen • 17 maart 2009
Met een speellijst waarop steden prijken als Santiago de Chile, Antwerpen, Frankfurt, Parijs, Montreal, Londen, Seattle, Avignon en Wenen is Groningen op zijn minst een opmerkelijke locatie te noemen. Kunstenaar Jan Fabre heeft echter iets met de stad Groningen. Het verklaart waarom zijn toneelvoorstelling Orgy of Tolerance hier zijn Nederlandse première beleeft op theaterfestival ‘De Hel van het Noorden’. Fabre staat wereldwijd bekend als vernieuwend en veelzijdig kunstenaar en zijn werk is vaak zeer omstreden. Zo ook Orgy of Tolerance.
Je vindt het prachtig of je walgt er van. Een tussenweg is bijna niet mogelijk bij Orgy of Tolerance. De voorstelling toont de verloedering van de samenleving. Het is een rechtstreekse aanklacht van Fabre tegen onze consumptiemaatschappij. Alles draait om bevredigd raken. We kopen geen artikelen omdat we ze nodig hebben, maar het is een innerlijke drang die ons aanspoort te kopen. De mens overleeft zolang het maar blijft inslaan en kan consumeren. In deze fragmentarische voorstelling wordt het publiek op alle mogelijke manieren een spiegel voorgehouden. Het dierlijke in de mens komt ruim aan bod. Letterlijk, als een van de acteurs grommend en kwijlend een hond representeert. Maar ook als drie zwangere vrouwen boven drie winkelwagentjes, onder luid gezucht en geschreeuw, bevallen van allerhande boodschappen als een fles frisdrank en een pak hagelslag.
Energieke schaamteloosheid
De menselijke lusten moeten worden bevredigd. Fabre toont het schaamteloos. Hij legt zijn vinger op de zere plek en laat niet meer los. Hij toont de tegenstelling tussen verleiding en afstoten. Dit resulteert in een voorstelling vol wansmakelijkheden. Volop gebruikmakend van geslachtsdelen, dildo’s, geweren en een Jezus-figuur wordt er geïntimideerd en gemasturbeerd. Het leidt tot een zeer gewaagd spektakel vol in het oog springende visualisaties. Van begin tot eind wordt het publiek getrakteerd op een stroom scènes die, hoewel ze afkeer oproepen, ook nieuwsgierigheid opwekken.
Behalve voor de regie is Jan Fabre ook verantwoordelijk voor de choreografie en de scenografie in Orgy of Tolerance. Het stuk bevat een aantal prachtige choreografieën waarvan er een, waarbij winkelwagens en een Weense wals een hoofdrol spelen, erg indrukwekkend is. De negen acteurs vergen veel van hun fysiek in deze energieke voorstelling. Ook aan het slot tonen de spelers, in een schitterend schouwspel, hun danskunsten. Naast dans wordt gebruik gemaakt van muziek en zang, maar ook humor wordt niet geschuwd. Toch staat alles in de voorstelling enkel en alleen in het teken van de boodschap: Fabre beklaagt zich over overdaad in al zijn vormen.
Met Orgy of Tolerance onderstreept Fabre op geniale wijze zijn status van controversieel kunstenaar die op een rauwe manier de onderbuikgevoelens van het publiek weet aan te wakkeren. Het lukt Fabre de innerlijke kwetsbaarheid die ieder mens bezit naar de oppervlakte te brengen. Orgy of Tolerance is meedogenloos.
Klik hier voor de speellijst van Orgy of Tolerance.
terug naar boven
