Aan de rand van het theatercircuit

Het Amsterdam Fringe Festival vindt tegelijkertijd plaats met het Nederlands Theater Festival. Het NTF toont de beste theatervoorstellingen van het afgelopen seizoen. Amsterdam Fringe Festival is het antwoord op deze selectie. Theatermakers schrijven zich via een open aanmelding in, waarna de organisatie tachtig voorstellingen uitkiest. Het Fringepubliek maakt zo kennis met verschillende voorstellingen die zich buiten het gevestigde theatercircuit bevinden. ‘Fringe’betekent dan ook ‘rand’: het AFF speelt zich af aan de rand van een officieel theaterfestival. Dit is zesde editie van het Fringe Festival in Amsterdam. In onder andere Adelaide, Edinburgh en New York bestaat het festival al veel langer. Onder de naam ‘Best of Fringe’ wisselen de festivals hun beste voorstellingen uit die je over de hele wereld kunt bekijken.

Dansen met zand
Een oude vrouw zit achter het stuur van een auto. Plots komt de auto tot stilstand en verschijnt er een man op de bijrijderstoel. Hij stapt uit, pakt zijn gitaar en gaat op de motorkap een stukje spelen. Het gitaarspel van de man is simpel en niet erg mooi. Zo begint in het Ostadetheater de voorstelling Dust Devil van Stichting RAVENS. Geïnspireerd op het leven van balletdanseres Marta Beckett maakte Udo Thijssen de voorstelling. Beckett reed eind jaren zestig in haar auto door de woestijn in Californië toen ze een lekke band kreeg. Hier ontdekte ze een theater waar ze de rest van haar leven is gebleven. Vele malen gaf ze er performances zonder publiek. Langzaamaan trokken er mensen naar deze afgelegen plek toe om haar te zien dansen.

Amy Gale speelt in Dust Devil de eenzame balletdanseres die haar droom achterna gaat en haar fantasie de vrije loop laat. Ze is nieuwsgierig naar de man en er ontstaat een spanning tussen de twee. Langzamerhand wordt de voorstelling sierlijker en beweeglijker en draaien de danseres en de muzikant om elkaar heen. Dan komt het zand in het spel en dit is precies wat de voorstelling nodig heeft om niet al te saai te worden. Stroken zand vallen uit het plafond en op dit zandgordijn wordt een ballerina geprojecteerd, wat een prachtig effect geeft. Even later danst Gale middenin de zandstroken. Met dit magische hoogtepunt komt de voorstelling ten einde.
Ondanks de hoge verwachtingen heeft de voorstelling mij niet overtuigd. Het geheel bleef kalm en oppervlakkig, maar het prachtige beeld waarin dans en zand één worden maakte veel goed.

De Nobelprijs voor de samenwerking
Even later krijg ik in TOON Amsterdam op de Westergasfabriek een MP3-speler. Deze zet ik aan, waarna een wandeling begint richting de locatie van de voorstelling Brain Insane van Stichting Synergy. Tijdens de wandeling is de omgeving onbelangrijk en luister je enkel naar de hypnotiserende muziek en de stemmen door je MP3-speler. Ik leer over verschillende kunstenaars, filosofen en wetenschappers die zich in het verleden met het menselijk brein hebben bezig gehouden. Na een tien minuten durende wandeling kom ik aan op de locatie van de voorstelling: een speeltuin in Amsterdam-West. Het publiek neemt recht tegenover een groot klimtoestel plaats. De voorstelling is een zestig minuten durend college over het menselijke brein. Met kinderlijk enthousiasme vertelt actrice Karina Jessica Jansen op een speelse manier alles wat je nog niet wist over je hersenen. Het grote klimtoestel stelt het menselijk brein voor en twee schommels en een stopcontact worden gebruikt om de werking van neuronen aan te geven. De fabel dat we maar tien procent van onze hersenen gebruiken wordt direct ontkracht: alle onderdelen van onze hersenen staan namelijk constant met elkaar in verbinding. ‘Onze hersenen verdienen hiervoor de Nobelprijs voor de samenwerking!’. Ook leer ik dat we 94 procent van onze keuzes maken met ons onderbewustzijn. Urenlang twijfelen of piekeren heeft dus geen zin, zo luidt de tip van de actrice. Brain Insane is een enthousiaste en educatieve voorstelling op een onverwachte locatie. Er is goed gebruik gemaakt van de ruimte en er worden creatieve voorbeelden gebruikt om je hersenen beter te begrijpen. Wel bevat de voorstelling erg veel tekst en krijg je, net als in een hoorcollege, veel informatie in een keer binnen. Op een speelse manier en met ondersteuning van een muzikant ben je je na de voorstelling een stuk bewuster van de mogelijkheden van het orgaan in je hoofd.

Als afsluiter bezoek ik Het temmen van de faun van acteur Jorrit Ruijs en danser Rafael Zielinksi. De voorstelling vindt plaats op een mooie en intieme locatie in de trouwzaal van het chique Sofitel Legend The Grand Hotel, met fresco’s aan de muren en glas-in-loodramen. Met zo’n twintig personen is de zaal helemaal gevuld en kijk ik naar een prachtige dansvoorstelling. Ruijs en Zielinski zijn beiden gefascineerd door het leven van de Poolse danser Vaslav Nijinski. De voorstelling gaat over overgave en over de droom om de staat te bereiken waarin je jezelf en een ander lief hebt. De twee mannen weten zich met ontbloot bovenlijf op allerlei manieren in en op elkaar te draaien. Ruijs vertelt het publiek een geheim: hij vindt dansers aantrekkelijk. Zielinksi danst de hele voorstelling zonder een woord te noemen en Ruijs spreekt zo af en toe: ‘Als dans bewegen is en beweging het leven, waarom ben ik dan zo goed in dansen en zo slecht in het leven?’. De dans van Zielinksi is prachtig en de samenwerking tussen woord en beweging perfect uitgevoerd. Het temmen van de faun is met stip de beste voorstelling van de avond.