Oorlog

Sunset

László Nemes  • Hongarije, 2018
Sterren: 4

Een fascinatie voor de donkere kanten van de twintigste eeuw kan de Hongaarse filmmaker László Nemes niet ontzegd worden. Zijn veelgeprezen debuut Son of Saul speelde zich middenin de Holocaust af, zijn tweede speelfilm Sunset (Napszállta), situeert hij aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog. Het Boedapest van begin vorige eeuw was een kosmopolitische wereldstad en samen met Wenen kroonjuweel van de Oostenrijks-Hongaarse dubbelmonarchie. In de chique hoedenzaak Leitner – die onder andere de koninklijke familie tot haar klantenkring kan rekenen – meldt Irisz Leiter (Juli Jakab) zich. Zij was twee toen haar ouders – de winkeloprichters – bij een brand omkwamen. Na elders opgegroeid te zijn, komt ze naar de Hongaarse hoofdstad om te werken in de winkel. Maar, helemaal welkom lijkt ze niet te zijn. Sterker nog: op vragen wordt ontwijkend of zelfs vijandig gereageerd. Dit ontketent de zoektocht van Irisz, waarbij ze met meer wordt geconfronteerd dan alleen haar familieverleden.

Sunset (de titel is een hommage aan F.W. Murnaus meesterwerk Sunrise uit 1927) is stilistisch verwant aan Son of Saul. Ook hier zitten we het hoofdpersonage in lange, vloeiende takes nauw op de huid. Maar de blik is hier vaker ook letterlijk breder, de focus dieper. De film geeft een ongelofelijk rijke blik op het chaotische leven van Boedapest in die tijd, dat tot in de puntjes is gereconstrueerd. Irisz’ zoektocht is er een die zich ontvouwt als een film noir à la The Third Man. Telkens als ze dichtbij een antwoord lijkt te zijn aangekomen, wordt ze op het verkeerde been gezet en een andere richting opgeduwd. Veel vragen die Sunset oproept, laat Nemes grotendeels onbeantwoord. Ook over het ambigue laatste deel (om van het allerlaatste slot maar te zwijgen) is het finale woord nog niet gezegd. Sunset blijft intrigeren, zeker ook omdat de atmosfeer zwanger is van de nachtmerrie die voor de deur staat.

Another Day of Life

Raúl de la Fuente, Damian Nemow • Polen, Spanje, 2018
Sterren: 3,5

Een van de vele ‘vergeten’ oorlogen is de (burger)oorlog in Angola. Een oorlog op het snijpunt van het einde van het koloniale tijdperk en de Koude Oorlog, die pas in 2002 werd beëindigd. Nadat de Portugese kolonisator zich in 1975 na enkele eeuwen terugtrok uit het Afrikaanse land, brak een burgeroorlog uit tussen de MPLA en twee andere groepen. De oorlog escaleert al snel als het apartheidsregime van Zuid-Afrika z’n leger de grens over laat steken om de MPLA te bestrijden. Als reactie hierop stuurt Cuba troepen om deze te ondersteunen. Op de eerste rang van deze gebeurtenissen zat de Poolse journalist Ryszard Kapuściński, die er met volharding uiteindelijk in slaagt de relatief veilige hoofdstad Luanda in het noorden te verlaten om de echte strijd in het zuiden te kunnen verslaan.

Enkele nog levende hoofdrolspelers komen aan het woord in recente interviews. Zowel historische als recente beelden dienen als illustratie in deze op de memoires van Kapuściński gebaseerde film. De strijd wordt kleurrijk in beeld gebracht door enkele markante MPLA-figuren, zoals de overgelopen Portugese paratroeper Farrusco, de ‘pimpachtige’ commandant ‘Daddy’, maar vooral de jonge, charismatische strijdster Carlotta. De hoofdmoot bestaat uit animaties; gerotoscoopte beelden die Kapuściński’s belevenissen in de eerste maanden van de oorlog illustreren. Het is niet de eerste keer dat soortgelijke animaties gebruikt worden om historische gebeurtenissen te illustreren, denk aan Waltz With Bashir en Tower. Hier zijn ze naadloos en effectief verweven met de andere beelden. De innerlijke strijd van Kapuściński (moet hij puur objectief blijven of ook zijn gevoel laten meespelen en daarmee min of meer een kant kiezen?) krijgt veel aandacht. De film maakt de meeste indruk in de surrealistische, nachtmerrieachtige sequenties waarin zijn wereld lijkt te desintegreren.

A Private War

Matthew Heineman • GB, 2018
Sterren: 3

Na vele conflicten verslagen te hebben, stierf Ryszard Kapuściński uiteindelijk op hoge leeftijd in eigen land. Dat was Marie Colvin niet gegeven. De Amerikaanse journaliste versloeg voor de Sunday Times vele moderne conflicten. Veelal in het Midden-Oosten, maar ook daarbuiten, zoals de burgeroorlog in Sri Lanka tussen de regering en de Tamil Tijgers. Hier verloor ze het zicht aan haar linkeroog door een raket. Voortaan zou ze de meeste tijd met een ooglapje door het leven gaan. A Private War is gebaseerd op het Vanity Fair artikel “Marie Colvin’s Private War” uit 2012 en is het speelfilmdebuut van Matthew Heineman, die eerder documentaires als Cartel Land en City of Ghosts maakte.

Rosamund Pike is de laatste jaren goed op dreef en had sterke rollen in Entebbe en Beirut, maar was vooral indrukwekkend in de western Hostiles. In A Private War zet ze een complex personage neer: ambitieus, gedreven, soms roekeloos, maar nauw betrokken bij de slachtoffers van oorlogen, gedreven om hen een stem te geven. Ze is ook iemand die in toenemende mate worstelt met PTSD en alcoholisme en met haar zelfdestructie haar omgeving tot wanhoop drijft. Dat de film zowel het privé- als professionele leven van Colvin behandelt, maakt de film minder een geheel dan het zou kunnen zijn. Het wordt overeind gehouden door Pike’s sterke spel en Heinemans realistische blik op oorlog. De vele plekken die Colvin versloeg worden in de film met titelkaarten geduid, hierbij wordt de tijd aangekondigd tot haar dood in 2012. De illusie van een tikkende tijdbom voelt een beetje overbodig. Colvin stierf tijdens het beleg van Homs in Syrië, maar het had net zo goed in Afghanistan kunnen gebeuren. Of Libië. Of Sri Lanka.

The Load

Ognjen Glavonić • Servië, 2018
Sterren: 3

In 1998 en 1999 werd Kosovo door een burgeroorlog geteisterd. De NAVO greep met luchtaanvallen in tussen de overblijfselen van wat ooit Joegoslavië was (Servië en Montenegro) en Kosovaarse vrijheidsstrijders.

Vlada (Leon Lucev) heeft zijn baan verloren en probeert als vrachtwagenchauffeur zijn gezin te onderhouden. Hij krijgt op een dag de opdracht om een lading naar de Servische hoofdstad Belgardo te vervoeren. Hij mag niet weten wat hij vervoert (de lading zit achter slot en grendel), moet zich aan strak tijdschema houden en vooral geen vragen stellen.

Het verhaal is gebaseerd op een waargebeurd verhaal en werd door filmmaker Ognjen Glavonićal in 2016 al eerder behandeld in zijn documentaire Depth Two. The Load (Teret) is zijn speelfilmdebuut, waarbij hij hetzelfde verhaal als uitgangspunt neemt. We zitten Vlada met behulp van een handheld camera nauw op de huid in een uitgebeende trip langs brandende vrachtwagens en brutalistische oorlogsmonumenten. Het is – zoals je eigenlijk verwacht – grauw, grijs, en deprimerend. The load is echter ook een subtiel verhaal over generaties en herinneringen. Een verhaal waarin de staat van ontbinding onontkoombaar is: van voertuigen, gebouwen, infrastructuur, levens en laden. Glavonić voegt hier zo nu en dan wat subtiele visuele flair aan toe, zoals de ballonnen die per ongeluk bij een bruiloft op worden gelaten en later vast in een boom blijken te zitten.