‘Ik wil vrouwen eraan herinneren wie ze zijn’

De thema’s religie, seksualiteit en vrouwelijkheid bepalen al meer dan twintig jaar de uitgesproken mening van het singer-songwriter fenomeen Tori Amos. Met haar nieuwe plaat American Doll Posse voegt ze politiek aan dit rijtje toe, maar wie haar werk kent weet dat dit onderwerp eerder te horen was op Scarlet’s Walk (2002). Toch is American Doll Posse anders dan voorgaand werk. Het is intenser, diverser en persoonlijker. Amos geeft een kijkje in haar keuken; wat het betekent om een vrouw te zijn die zich onderdrukt voelt door het Amerikaanse christelijke regime en die haar krachten bundelt via vijf archetypes uit de klassieke Griekse mythologie.

Tijdens het concert in de Heineken Music Hall op 3 juni jongstleden, toont ze het publiek de strijdvaardige ‘warrior’ vrouw Pip, een van haar vijf archetypische personages, gebaseerd op Athene. “Voor het eerst deze tour”, fluistert ze me toe. Tijdens elke show vertolkt Amos namelijk een ander roulerend personage. Het publiek gaat uit haar dak evenals Amos, alias Pip, wanneer ze pittige rockgeoriënteerde songs als Teenage Hustling, Big Wheel en Body and Soul speelt. Het sterk gemengde publiek, krijgt een half uur extra repertoire cadeau van La Amos, die zich altijd erg op haar gemak voelt onder het Nederlandse publiek. Hier kan ze tenminste zeggen wat ze denkt zonder er op afgerekend te worden.

Omdat ook nu het feminisme weer domineert, zou je kunnen denken dat Amos iets tegen mannen heeft en mannen haar muziek weinig kunnen waarderen. Niets is minder waar. De artieste wil haar publiek bewust laten worden van specifieke onderwerpen. Zoals dat een vrouw in al haar vormen, evenveel kracht en schoonheid heeft als een man en voor zichzelf moet opkomen. “Ik ben dankbaar dat ik een domineesdochter ben, omdat ik anders nooit de passie en kracht zou hebben die ik nu heb. Wel ben ik bedroefd dat het in het christelijke geloof van de eenentwintigste eeuw alles nog altijd om de man draait. Dat heeft niets te maken met de boodschap van Jezus! Het is zo klaar als een klontje dat hij niet de machtsvoering van de man verkondigde. Om deze koers te veranderen, steek ik mijn energie in vrouwen. Ik wil niet dat vrouwen van de volgende generaties zich afvragen waar in hemelsnaam hun moeders waren toen hun rechten werden afgenomen!”

Vrouwelijke oorsprong

Het doel van American Doll Posse is dus om vrouwen in het bijzonder eraan te herinneren hoe belangrijk de geschiedenis van godinnen uit de Griekse mythologie is. “Ik realiseerde me hoe weinig vrouwen vandaag de dag iets afweten van hun oorsprong. We hebben een soort stereotiep beeld van vrouwen in het algemeen. In het westerse christelijke geloof draait het om moeder Maria of Maria Magdalena. Daarnaast heb je de carrièrevrouw, de huismoeder, de werkende moeder of de nonchalante seksbom. Dit is te simpel, een vrouw zit veel complexer in elkaar. Daarom hoop ik dat vrouwen naar antwoorden zoeken vanuit hun oorspronkelijke roots.”

Amos selecteerde vijf sterke vrouwen, die als groep elkaar versterken. Langzamerhand kreeg elk personage haar eigen gezicht en verhaal, hetgeen groot effect had op de muziek. Hierbij draaide het vooral om de arrangementen en samenwerking met vaste muzikanten, bassist John Evans, drummer Matt Chamberlain en gitarist Marc Aladdin. Amos: “Deze plaat klinkt zo anders, omdat we het toelieten om de songs afhankelijk van het karakter, in diverse stijlen te spelen.”

Toch kroop Amos niet voor het eerst in de huid van verschillende vrouwen. Dat deed ze al eerder voor de plaat Strange Little Girls (2001). Ze vertolkte twaalf songs die gezongen en geschreven waren door mannen, waarbij ze de songs een andere dimensie gaf door ze vanuit een vrouwelijk perspectief te weerspiegelen. De songs kregen hierdoor een geheel andere lading. Mogelijk was dit het begin van American Doll Posse, met als groot verschil dat de vrouwen van Strange Little Girls geen onderdeel uitmaakten van Amos zelf. Ze geeft haar ziel nu meer bloot dan ooit tevoren: “Ik toon mensen het proces; hoe ze het Griekse pantheon kunnen interpreteren en hoe ze kennis kunnen opdoen. Dit is voor iedereen verschillend; natuurlijk heeft de ene vrouw meer een Aphrodite in zich dan de ander.” Amos koos er niet voor om alle godinnen een gezicht te geven. Hera bijvoorbeeld niet, omdat zij verleidt wordt om als patriot te vechten voor het vaderland. Hera kan die verleiding niet aan en kiest volgens Amos dus voor het regime dat haar als vrouw probeert te onderdrukken. Vrouwen moeten elkaar ondersteunen, elkaar versterken. Nu komen we bij de kern: “Dit album draait om het uitdagen van de autoriteiten van de rechtse christelijke beweging in Amerika. Hoe ga je de strijd aan met een kracht die vrouwen wil onderdrukken? Nou, door ze te raken met datgene waarvoor ze het meeste angst hebben: bring on the mothergods! Ik bundel hun krachten en daarom is het voor mij belangrijk dat de vrouwen van weleer herinnerd worden.”

Rode loper

De rol van de vrouw in de huidige muziekindustrie blijft een lastig onderwerp. “Ik denk dat vrouwen zich meer moeten realiseren hoeveel macht ze kunnen hebben in de muziek- of filmindustrie. Soms wordt die macht uitgedrukt in humor, de andere keer met sarcasme, maar het draait niet om de rode loper. Toch zie je dat wel veel in het celebrity-wereldje. Wanneer het beroemd zijn belangrijker wordt dan een artiest zijn, gaat er iets niet goed.”

Amos doet geen uitspraak over de ‘rode loper babes’ en wie ze wél goed vindt. Ze wil niemand tekortdoen. Over het medium internet heeft ze wel een duidelijke mening: “Het zijn de vleugels van een vogel; je kunt niet zonder.” De ster doet veel met internet en schrijft bijvoorbeeld haar eigen online-verslagen van de personages uit de huidige tour. “Ik zou ervoor kunnen kiezen om een boek uit te brengen, maar dit is veel spannender. Het is een soort ritueel: wanneer je op de link klikt, dring je door tot de wereld van een van deze vijf vrouwen. Ik dacht dat ik wist waar de verhalen naartoe zouden leiden, maar dat verandert steeds. Deze hele tour is een psychisch avontuur!”

Tori Amos speelt op 1 juli op Rock Werchter.