De mecenas van het groeiproces

Net als journalist en schrijver Han Nefkens zelf, reizen de hedendaagse kunstwerken uit zijn H+F Collection de hele wereld over. Niet om hem te vergezellen, maar om deel te nemen aan allerlei tentoonstellingen. Nefkens (1954) is dan ook geen doorsnee kunstverzamelaar. In plaats van zijn geld nog langer te beleggen, maakte hij in 1999 op advies van een vriend de beslissing in kunst te investeren. Maar niet om er financieel op vooruit te gaan: hij maakte er al vanaf de geboorte van zijn collectie de gewoonte van om de zojuist aangekochte werken direct weer af te staan als permanente bruiklenen ter verrijking en verdieping van verschillende museale collecties.

Dan rijst toch onmiddellijk de vraag: Hangt er eigenlijk nog wel kunst bij Han Nefkens thuis?
“Het is maar een heel klein deel, maar ja, zeker. Er zijn een aantal werken waaraan ik te veel gehecht ben om er afstand van te kunnen doen.” Zo wordt Nefkens’ huis momenteel nog opgeluisterd door onder meer het abstract kleurrijke fotografische werk Substrat 07 III (2002) van Thomas Ruff en een grote foto van Shirin Neshat, Passage Series (2001), waarop een groep in het zwart geklede mannen een baar draagt over een uitgestrekt strand tegen de achtergrond van een diepblauwe zee en praktisch wolkeloze lucht. “In oktober is er een tentoonstelling in Barcelona waar ook déze werken deel van uitmaken, dus dat zal wel heel vreemd zijn. Ik denk dat ik deze leegte in mijn huis toch met nieuw aangekocht werk zal gaan opvullen.”

Betekent dit dat u, ondanks dat u het grootste deel van uw verzameling direct weer afstaat, toch vooral op uw gevoel verzamelt?
“Er zijn een aantal aspecten die belangrijk zijn bij het verzamelen. Maar het begint met een gevoel in mijn buik. Het moet liefde op het eerste gezicht zijn. De onmiddellijk daaropvolgende stap is wel de rationele. Zo heb ik er lang de voorkeur aan gegeven de kunstenaar niet persoonlijk te kennen, want als je iemand aardig vindt, ben je niet meer objectief. Daarnaast koop ik geen werk als er maar één stuk is dat ik interessant vind. Ik ga pas tot aankoop over als ik meer werk gezien heb. Tenminste, als het in de collectie past. Dat criterium was er in de eerste instantie natuurlijk niet, maar langzamerhand krijgt de collectie een eigen gezicht.”

Jörg Sasse, 6331, 2003 c-print collectie Han Nefkens, Barcelona (detail)

Dat eigen gezicht van de collectie lijkt vooral te worden overheerst door fotografie en aan fotografie grenzende schilderkunst. Of omgekeerd, zoals bijvoorbeeld de sterk bewerkte foto’s van Jörg Sasse. “Dit was geen vooropgezet plan. Ik verzamelde wat me aansprak en fotografie blijkt dat te zijn. Ik hou van werken waarin niet direct duidelijk is wat er gebeurt en foto’s hebben vaak die kwaliteit. Bovendien is er de laatste jaren veel goede fotografie. De werken die een kruising lijken tussen fotografie en schilderkunst vind ik om dezelfde reden interessant. Het hele verhaal is niet meteen verteld. Dat vind ik een uitdaging; je wordt gedwongen goed te kijken en ziet steeds weer iets anders.”

De tentoonstelling The Suspended Moment in het Centraal Museum in Utrecht laat voornamelijk esthetische, ingetogen werken zien. Hoe representatief is deze selectie voor de rest van uw collectie?
“Die ingehouden esthetiek geldt wel voor een groot deel van mijn collectie, maar het heeft ook nog een ander gezicht. Dit is goed te zien in de tentoonstelling So Close / So Far Away, met onder meer werk van Celine van Balen en Desiree Dolron.” Net als voor The Suspended Moment is ook deze rode draad uit de H+F Collection door Hilde Teerlinck blootgelegd en gaat het eveneens om een reizende tentoonstelling. “In deze werken zijn meer mensen te zien. Ze gaan over de vraag of, nu er veel meer uitwisseling is tussen verschillende culturen, dit betekent dat we elkaar daardoor ook beter begrijpen.”

En de vergankelijkheid die in The Suspended Moment ook een grote rol lijkt te spelen?
“Dat herken ik wel, het is duidelijk een thema. Twintig jaar geleden werd ik gewezen op mijn eigen vergankelijkheid toen ik te horen kreeg dat ik HIV-positief was. Hoewel de vooruitzichten een stuk verbeterd zijn, is het besef van de vergankelijkheid mij wel heel vertrouwd. Het is altijd dichtbij.” In 2004 richtte Han Nefkens de stichting ArtAids op, waarbij kunstenaars worden uitgenodigd werk te maken die zijn geïnspireerd op AIDS en de aan AIDS gerelateerde problemen. “Binnen de ArtAids stichting werk ik, los van de H+F Collection, aan het tot stand brengen van kunstprojecten waarvan de opbrengst bij verkoop onder meer gaat naar medicijnen tegen AIDS in Thailand.

Links: Hussein Chalayan, One hundred and eleven, mechanische jurk nr. 5 2007-voorjaar/zomer 2007, transparant zijden organza in wit en mechaniek. Collectie Centraal Museum, Utrecht, bruikleen H+F Collection 2006. Foto: Chris Moore Rechts: Hussein Chalayan, One hundred and eleven, mechanische jurk nr. 2 2007-voorjaar/zomer 2007, licht groen met gebloemde zijden jaquard, gecombineerd met een gebroken witte geruite zijden organza en mechaniek. Collectie Centraal Museum, Utrecht, bruikleen H+F Collection 2006. Foto: Chris Moore

Zo heb ik Juul Hondius een opdracht gegeven om een fotoserie te maken in Zuid-Afrika over AIDS en de bijbehorende stigma’s en ook Viviane Sassen zal daar binnenkort in opdracht van ArtAids naar toe gaan. Zij was al eerder betrokken bij een project; in 2005 is ze samen met Martine Stig naar Rusland geweest om foto’s te maken van de condoomjurk van de Braziliaanse Adriana Bertini.” De kunstenaars vroegen jonge vrouwen van Moskou in de jurk te poseren. Hierdoor werd het meer dan zomaar een fotosessie, maar tegelijkertijd een AIDS-awareness project. De condoomjurken die Han Nefkens in 2004 in Bangkok aankocht, spelen een rol in de bijzondere samenwerking die Han Nefkens is aangegaan met het Centraal Museum Utrecht. “Ik stuurde de jurken na aankoop direct door naar het Centraal Museum. De daaropvolgende tentoonstelling van de jurken in 2005 leverde veel enthousiaste reacties op bij het publiek. Dit was de aanleiding voor Meta Knol, toenmalig modeconservator José Teunissen en mij te besluiten onder de naam H+F / Fashion on the Edge een samenwerkingsverband aan te gaan waarbij we ons richtten op het grensgebied tussen mode en kunst. Ik laat modeontwerpers die ik interessant vind weten dat ik iets speciaals wil aankopen van de volgende collectie. Op deze manier wordt de ontwerper in staat gesteld om naast de couture, ook de kern, de inspiratiebron van zijn collectie te realiseren. Dit hoort ook echt in het museum thuis.” Eerder kocht Nefkens voor het Centraal Museum werk van Victor & Rolf aan en tijdens The Suspended Moment zijn er in de indrukwekkende bovenkapel van het Centraal Museum drie jurken te zien uit Hussein Chalayans wonderbaarlijke collectie One Hundred Eleven die onder meer met financiële steun van Nefkens tot stand kwam. De drie jurken die de modegeschiedenis van de afgelopen honderdenelf jaar willen vertellen, bevatten een verfijnd technologisch systeem waardoor ze uit zichzelf van lengte en vorm veranderen.

Gerda Steiner & Jörg Lenzlinger, Four Vegetative Sleeping Rooms (2006), 20 januari 2007 – 28 oktober 2007. Interventie in ‘De Collectie Eén’ in Museum Boijmans Van Beuningen. Mede mogelijk gemaakt door het H+F Mecenaat. Foto: Gerda Steiner & Jörg Lenzlinger (2006)

Het lijkt erop dat u van bruikleengever meer opdrachtgever bent geworden. Hoe ziet de samenwerking met Huis Marseille en Museum Boijnmans Van Beuningen eruit?
“Ik raak inderdaad steeds intensiever en actiever betrokken. Voor Huis Marseille koop ik vaak grote aantallen aan van dezelfde kunstenaar om bij te dragen aan de verdieping van de collectie, zoals onlangs van de Zuid-Afrikaanse fotograaf David Goldblatt. Heel anders is de samenwerking met het Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Onder de naam H+F Mecenaat lopen er twee projecten: we volgen vijf kunstenaars vijf jaar lang, waarbij we ze op verschillende manieren gelegenheid bieden werk te maken, zoals bijvoorbeeld in de vorm van reisbeurzen. Daarnaast nodigen we ieder half jaar een kunstenaar uit om in Boijmans iets speciaals te doen, een tijdelijke interventie.” Momenteel is er het werk Four Vegetative Sleeping Rooms van het Zwitserse kunstenaarsduo Gerda Steiner & Jörg Lenzlinger te zien; de vier vitrines op de begane grond zijn elk ingericht met een dromerige, vegetatieve installatie.

Han Nefkens is steeds meer geïnteresseerd geraakt om betrokken te zijn bij iets wat er zonder hem niet geweest zou zijn. Op mijn vraag of dit misschien ook iets met vergankelijkheid te maken heeft hoor ik een diepe zucht. “Misschien is het gewoon mijn temperament. Ik wil niet zo zeer iets nalaten, maar ik wil iets doen wat ik belangrijk vind, ik wil betrokken zijn bij een proces. Net als samen de afwas doen, als opeens de meest interessante gesprekken gevoerd worden”.

The Suspended Moment, t/m 28 oktober 2007 Centraal Museum Utrecht
So Close So far Away, vanaf 11 november 2007 BE-PART, Waregem, België,
Four Vegetative Sleeping Rooms, Gerda Steiner & Jörg Lenzlinger, t/m 28 oktober 2007 Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam