Liefdestriptiek – van verliefdheid naar verantwoordelijkheid

Ze leren elkaar kennen als vrijgezelle twintigers in Wenen. Hun ontmoeting leidt tot een kortstondige liefde van een nacht. Negen jaar later zien ze elkaar terug in Parijs, waar blijkt dat ze elkaar niet vergeten zijn. Before Midnight, het laatste deel uit Linklaters trilogie, speelt zich tien jaar na die ontmoeting in Parijs af, en toont wat er is overgebleven van een bijzondere liefde. Een waardige afsluiter, waarin er nog steeds ruimte is voor prikkeling en magie.

Die nacht in Wenen is een bijzondere. We zien het stel vooral pratend. Over reïncarnatie, over toekomstplannen en passies, over liefde. Diepgaande onderwerpen als filosofie wisselen zich af met humor. De twee lijken volkomen op hun gemak bij elkaar, alsof ze hun zielsverwant hebben gevonden. Maar terwijl ze nachtelijk Wenen verkennen, op een creatieve manier aan een fles wijn komen en die samen in een park soldaat maken, nadert het moment van afscheid. Celine gaat terug naar Parijs en Jesse moet zijn vlucht halen. Met het afscheid lijken de twee tot het besef gekomen dat hun liefde onmogelijk is. Ze wisselen geen telefoonnummers en adressen uit. Wel spreken ze af dat ze elkaar over een half jaar opnieuw ontmoeten bij het Weense treinstation.

Herboren passie in Parijs

Before Sunset speelt negen jaar later. Jesse is in een Parijse boekenwinkel om zijn nieuwste boek te signeren. Een boek dat verhaalt over zijn kortstondige liefdesnacht in Wenen. Of het een biografie is, wil een van de lezers weten. Jesse laat het in het ongewisse, maar zijn gezicht spreekt boekdelen. Dan stapt Celine de winkel binnen. Ondanks de korte tijd die Jesse heeft, besluit hij samen met haar Parijs te verkennen. Ze belanden in een koffiebar, maken een mooie stadswandeling en eindigen met een rondvaart. Maar ze praten vooral, alsof de tijd heeft stilgestaan. Maar dan dient de werkelijkheid zich aan: zij heeft een relatie, hij is getrouwd en heeft een zoontje. Toch is er nog steeds die aantrekkingskracht die gepaard gaat met dat volkomen natuurlijke. De openheid, onbevangenheid en humor maken de twee tot een onweerstaanbaar stel. Tegelijkertijd laat Before Sunset zien hoe hun levens veranderd zijn, hoe ze in een andere fase terecht zijn gekomen. Daarbij dringt vooral de vraag zich op of ze gelukkig zijn en goede keuzes hebben gemaakt. Was hun leven anders geweest als ze voor elkaar hadden gekozen?

En weer is er het moment van afscheid. Het verschil met Before Sunrise is dat Before Sunset in realtime gefilmd is. Leken de twee in het eerste deel nog zeeën van tijd te hebben, in Before Sunset hebben ze slechts anderhalf uur. Maar het is een rijke anderhalf uur, waarin de magie van weleer er nog steeds is. Het open einde doet je afvragen hoe het verder gaat. Kiezen ze nu wel voor elkaar? Of zijn de keuzes die ze gemaakt hebben onomkeerbaar?

Op zoek naar de passie van weleer in Griekenland

En dan is er nu deel drie. Before Midnight speelt tien jaar later. Jesse en Celine zijn samen en hebben een tweeling. In de openingsscène zien we hoe Jesse afscheid neemt van zijn zoon uit zijn vorige huwelijk, die zijn vader op vakantie in Griekenland is komen opzoeken. Het is even onwerkelijk om Jesse en Celine met hun slapende dochters in de auto te zien zitten. Hun tijd samen in Wenen en Parijs was kort. Kort, maar ook vol passie en oprechte liefde. Zou die liefde er nog steeds zijn? Of zijn Jesse en Celine, inmiddels veertigers, in een sleur geraakt?

De film laat beide kanten zien. Enerzijds toont Linklater een stel dat nog steeds gek op elkaar is. Anderzijds zijn er de irritaties. De maniertjes van de een, die de ander doen tenenkrommen. Het verhaal van hun ontmoeting is voor Jesse en Celine niet langer bijzonder meer. Ze hebben het al zo vaak verteld. Wanneer ze van hun Griekse vrienden een aanbod krijgen om samen in een hotel de nacht door te brengen, wordt hun relatie danig op de proef gesteld. Eerst is er het gevoel van vrijheid, zonder het getrippel van jonge meisjesbeentjes achter hen. Dan een terugblik op de tijd dat ze samen die vrijheid en onafhankelijkheid beleefden. De beelden van Jesse en Celine wandelend door de mooie Griekse natuur doet dan ook erg aan voorgangers Before Sunrise en Before Sunset denken. Het stedelijke maakt plaats voor het landelijke, maar er is nog steeds die paradijselijke sfeer- een tijd van ongedwongenheid, van genieten. Van de omgeving en van elkaar. Maar eenmaal in de hotelkamer aangekomen, raken de twee verwikkeld in discussies. Over keuzes die ze gemaakt hebben. Over keuzes die ze nog moeten maken. Wat de een voor de ander opgeofferd heeft, en vice versa. De vraag die zich nu opdringt, is of ze wel voor elkaar hadden moeten kiezen. Had het niet bij een kort, passioneel moment moeten blijven? En wat is er nog over van de liefde voor elkaar?

Uit het leven gegrepen, zonder verlies van magie

Sterke troef van de drie films zijn acteurs Ethan Hawke en Julie Delpy. Is deel een nog geschreven door Linklater en Kim Krizan, in deel twee en drie bogen Hawke en Delpy zich ook over het script. Ongetwijfeld moeten ze veel van zichzelf in hun personages gestopt hebben. In ieder geval roepen hun rollen een grote mate van authenticiteit op, alsof ze echte mensen uit het echte leven zijn. In een interview in de Sighth & Sound geeft Linklater ook aan dat Celine en Jesse behoorlijk “echt” voor hen aanvoelden. Hoewel de acteurs uiterst natuurlijk en met het grootste gemak lijken te acteren, zijn hun rollen wel degelijk complex. In Before Midnight komen de minder flatteuze kanten van de twee aan bod. Celine met haar hysterische trekken en Jesse met zijn flauwe grappen, en ergens daarachter nog hun voortkabbelende liefde. Het leidt tot wat humoristische scènes, maar toont vooral hoezeer je moet onderhandelen in de liefde, wat je moet doen om je relatie in stand en gepassioneerd te houden. Het knappe is dat de karakters sympathiek en echt blijven, ondanks het vitten, onredelijk of pesterig zijn. Als kijker snap je waarom Celine uithaalt naar Jesse en snap je anderzijds ook Jesses reactie. Het is een menselijke interactie, waarin woorden en bedoelingen snel op een andere manier geïnterpreteerd worden- voortkomend uit eigen onvrede of onzekerheid. Hoe vaak Celine de hotelkamer in- en uitstormt doet wat denken aan Roman Polanski’s Carnage, maar dan reëler, met oprechte emoties.  

En dan de vraag: is Before Midnight een aanvulling op de andere twee delen? Het was een moeilijke opgave voor Linklater om Before Sunrise en Before Sunset te evenaren, laat staan te overtreffen. Before Sunset laat de kijker in het ongewisse of Jesse en Celine bij elkaar blijven. In de broeierige laatste scène, haar lichaam sensueel bewegend op muziek van Nina Simone, geeft Celine aan dat Jesse zijn vliegtuig gaat missen. Een scène waarin spanning en hartstocht besloten liggen. Als kijker hoop je dat ze bij elkaar blijven en voor elkaar kiezen. Is het ’t waard gebleken?

In Before Sunrise was er ruimte voor de passie en liefde voor elkaar, hoe kortstondig die ook was. In Before Sunset zijn de onbevangen twintigers van weleer cynischer geworden, maar nog steeds zoekende naar passie en de juiste keuzes in het leven. In Before Midnight zijn de keuzes gemaakt en staat de liefde niet meer voorop. Liefde gaat samen met carrières en ouderschap. De liefde verdwijnt niet, maar verbleekt alleen maar.

Het is net als de scène waarin Jesse en Celine naar de ondergaande zon kijken. De zon die steeds verder wegzakt en op gegeven moment onder de horizon verdwijnt. Het zou als metafoor kunnen staan voor hun liefde. De zon die tijdelijk weg is, maar de volgende dag weer strak aan de hemel staat. Before Midnight is Linklaters meest volwassen deel. Een die met zijn lange takes vragen oproept over wat liefde is, hoe liefde werkt en hoe liefde in stand te houden is. En ja, de passie en magie zijn er nog wel degelijk. Maar ook die dagelijkse strubbelingen, die het soms verrekte moeilijk maken om samen verder te gaan. Ook Before Midnight laat een relatie zien waarin nog van alles kan gebeuren. En maakt stiekem nieuwsgierig naar hoe het Celine en Jesse tien jaar later vergaat.  

Before Sunrise (1995) 4.0
Before Sunset  (2004) 4.0
Before Midnight (2013) 4.0