Noordelijk Film Festival 2009 - Van Scandinavië tot Georgië

Scène uit Fishy

Allereerst een aantal Scandinavische hoogtepunten. Fishy (2008), het verlaat uitgebrachte debuut van de regisseuse van Dalecarlians, is een serieuze variant op de typische Scandinavische jeugdfilm van de laatste jaren – in de regel eenvormige en hopeloos onrealistische films voor en over lokale jongeren waarin seks, verliefdheid en misdaad worden besproken. Het uitstekend geacteerde Fishy gaat over een vriendschap die overgaat in een onmogelijke liefde en weet dit eenvoudige onderwerp geloofwaardig en daarmee even treffend als vermakelijk te houden. Het onbesliste einde is een minpuntje, maar ook dat is mijlenver verwijderd van de optimistische fantasieën uit vergelijkbare films. Het enige wat Fishy verder ontsiert is een bekende stijlfiguur uit de clichéfilms: de film steunt veel te veel op popmuziek om emotionele scènes kracht bij te zetten.

Boomhut

De DIY-documentaire The Tree Lover (Trädälskaren, 2008) toont op aandoenlijke wijze hoe een drietal Zweden een zomer lang de bouw van een enorme boomhut bespreekt, onderneemt en uiteindelijk voltooit. Het is een vermakelijk proces, vlot en met humor in beeld gebracht. Het lijkt een pretentieuze zet om de perikelen rond de bouw af te wisselen met academische interviews met onder andere een bioloog, een filosoof en een theoloog, maar je krijgt de indruk dat ook de goedmoedige makers die – vaak onbedoeld grappige – gesprekken met een korreltje zout nemen. De toon van de documentaire is daarmee de juiste.

Scène uit Flame & Citron

Het WO II-drama Flame & Citron (Flammen & Citronen, 2008), waarvan de Nederlandse première om onduidelijke redenen nog steeds op zich laat wachten, toonde aan dat het in Denemarken mogelijk is in een peperdure monsterproductie enige dramatische en emotionele integriteit te behouden. De film is opgezet als heldenepos over twee Kopenhaagse verzetsstrijders, maar werkt ook als stijlvolle noir-thriller, en blijkt uiteindelijk meer te gaan over morele onzekerheid en relativiteit van het verzet dan om de plot of de onvermijdelijke liefdesverhoudingen. Er zijn wat problemen: het ontbreekt de film aan onderwerpsfocus en Thure Lindhardt weet van de drieste Flammen geen memorabel personage te maken, terwijl Mads Mikkelsen geen ruimte kruigt om invulling aan zijn gekwelde Citronen te geven. Maar de film blijft trouw aan zijn integere kern omdat regisseur Ole Christian Madsen in het slot heroïek en sentiment durft te vermijden, waarmee Flame & Citron meer waard is dan het gros van de recente publieksfilms over de oorlog.

Misantropie

Scène uit North

Minder interessant en/of minder geslaagd waren een aantal regiogenoten. North (Nord, 2009 – geschreven door Erlend Loe) bood lichtvoetiger vermaak. De film bestaat uit een reeks komische episodes in het hoge, besneeuwde Noorwegen. Die zijn vaak grappig, maar aanzienlijk zwakker wanneer Loe homofobie en de dood gebruikt om de lachers op zijn hand te krijgen. Deze achteloze omgang met serieuze elementen zag je ook in het eveneens Noorse, maar allesbehalve pretentieloze Cold Lunch (Lønsj, 2008). Regisseuse Eva Sørhaug vindt het in deze mozaïekvertelling over het hedendaagse Oslo nodig om zaken als huiselijke verkrachting en de dood van een baby terloops te gebruiken om aan te geven dat het leven in de grote stad niet altijd even fraai is. Dat is gemakkelijk cynisme, dat grenst aan misantropie en een ondraaglijk vervelende film oplevert. Cold Lunch is als Noorse tegenhanger van Magnolia omschreven. Een faciele vergelijking, want regisseuse Sørhaug evenaart geen moment Andersons gevoel voor dramatische compositie en flair. Er wordt wel uitstekend in geacteerd, waardoor Cold Lunch zowel een toonbeeld van armoede op creatief niveau als van topkwaliteit op andere gebieden binnen de Noorse cinema is.

Sauna (2008, eerder op Imagine te zien) wordt gekenmerkt door ongeveer hetzelfde euvel: een regisseur krijgt alle middelen ter beschikking om een ambitieus project te verwezenlijken, maar is niet in staat een geslaagd product af te leveren. Deze metafysische griezelfilm gaat over de grensafbakening na de Russisch-Zweedse oorlog in de 16^e eeuw, waarbij een Russisch en een Fins team een mysterieus dorp midden in een moeras aantreffen dat verband houdt met de innerlijke kwellingen van de Finnen. Een interessant gegeven, dat echter in de handen van regisseur Antti-Jussi Annila en scenarist Iiro Küttner (eerder verantwoordelijk voor de draak Jade Warrior) een bijna volledige mislukking werd. Een gekunstelde stijl en verwarrende narratieve structuur suggereren diepgang die er niet is, en de film is zo humorloos en kil dat hij op emotioneel vlak ook geen enkel effect sorteert.

Scène uit The Other Bank

North en Sauna waren onderdeel van het Europese competitieprogramma, maar de jury kende de prijs daarvoor toe aan twee films uit een andere hoek van Europa die ‘serieuzere’ geopolitieke en economische onderwerpen behandelden. Het Turkse Autumn (Sonbahar, 2008), dat de moeizame terugkeer van een vrijgelaten politieke gevangene naar zijn bergdorp toont, won de hoofdprijs. De film toont met weinig subtiele beeldcomposities dat de jongeman ook buiten de cel gevangen blijft. Het Georgische The Other Bank (Gagma napiri, 2009) gebruikt de lange tocht van een ontheemd jongetje naar zijn vaderland Abchazië om de gevolgen van de oorlog uit te beelden. Zoals dat gaat met roadmovies zijn de ontmoetingen en ontberingen enigszins gekunsteld, maar George Ovashvili weet het geheel bewonderenswaardig van sentiment te onthouden en de loensende, stoïcijnse Tedo Bekhauri is perfecte gecast in de hoofdrol. Beide films hebben geen opmerkelijke cinematografische kwaliteiten, maar met name The Other Bank is qua ambities en uitwerking van een hoger niveau dan bovenstaande films en lijkt daarmee de terechte winnaar.