Hoe Duur was de Suiker

Sarith (Gaite Jansen) groeit op temidden van slaven op een suikerplantage. Ze leert dat zwarte mensen inferieur zijn, dat het geld de blanke man op de rug groeit en dat leuke mannen vinden op een plantage onbegonnen werk is. Haar schoonheid, machtspositie en vrouwelijke charmes gooit ze in de strijd om een geschikt exemplaar te vinden, maar tevergeefs. Mannen zijn slechts sporadisch geïnteresseerd en lijken al eerder dan de kijker door te hebben wat een ontzettend naar wicht Sarith eigenlijk is.

Symbolische halfzussen

Mini-Mini (Yootha Wong-Loi-Sing), wiens naam een mooie anekdote oplevert, is die mening niet toegedaan. Ze is Sariths lijfslaaf en Sarith en Mini-Mini zijn symbolisch omgedoopt tot halfzussen, omdat ze op dezelfde datum en op dezelfde plantage zijn geboren. Mini-Mini ziet Sarith het liefst gelukkig, want als ze lacht is ze op haar mooist. Maar het lachen vergaat Sarith langzaam wanneer ze steeds meer in de situatie dreigt te raken die ze zo krampachtig probeert te voorkomen – die van oude vrijster.

Zover is het nog lang niet, maar Sarith ziet dat anders. Een lekkere, niet erg subtiele rol van Gaite Jansen die Sarith langzaam omvormt tot antagonist van het verhaal. Elke afwijzing brengt Sarith tot nieuwe gruweldaden. Ten opzichte van Sarith lijken de andere blanken in de film lieverdjes, al zijn ze dat meestal niet. Een enkele uitzondering daargelaten zien de blanken alle zwarten als inferieur en hebben ze geen medelijden met hun medemens. In een treffende scène tijdens het slot van de film verliest een blanke slavenhandelaar alle respect voor een blanke plantageboer die uit liefde een slavin probeert terug te kopen.

Sfeervol maar niet meeslepend
En toch ontbeert het de film aan dit soort momenten. De film snijdt enerzijds een beladen onderwerp aan; een zwarte bladzijde (wel meer dan één) uit de Nederlandse geschiedenis, maar blijft anderzijds wat oppervlakkig en zoetsappig. De komische uitstapjes en het feit dat de film zelden inzoomt op echt voelbaar drama, maken Hoe Duur was de Suiker een ambitieus project, maar weerhouden de film ervan een meesterwerk te worden. Zo zien we dat de moeder van Mini-Mini twee keer achter elkaar wordt verkracht, maar wordt een halve minuut later gegrapt dat Mini-Mini dus niet weet wie haar vader is. Dat is niet grappig, maar wordt wel zo verkondigd.

Hoe Duur was de Suiker slaagt er wel goed in de kijker onder te dompelen in een Surinaams sfeertje. De slaven spreken nauwelijks Nederlands, in tegenstelling tot hun misi’s en mesra’s. Daarnaast bevat de film mooie beelden van de plantages, de jungle en de werkende slaven die in grote getalen op de plantage aanwezig zijn. Het hoofdplot had de volle aandacht verdiend, maar de vele zijsporen komen de film niet ten goede.

Waar een historisch drama als Zwartboek de kijker mee wist te voeren in de ellende, lukt Hoe Duur was de Suiker dat aanzienlijk minder goed. Als de focus wat minder op de liefde en wat meer op de ellende had gelegen, was dit misschien wel gebeurd. Ook had zeker gekort kunnen worden in de speelduur, het aantal personages en het hele subplot van de Maroons, het slavenleger dat blanke mensen vermoordt.