Nog lang niet uitgeschreven

2008 kan niet anders dan een bijzonder jaar zijn voor schrijfster, beeldend kunstenaar en cineaste Marion Bloem. Onlangs ging haar speelfilm Ver van familie in première en dit jaar is het ook vijfentwintig jaar geleden dat haar veelbesproken romandebuut Geen gewoon Indisch meisje verscheen. 8WEEKLY sprak Marion Bloem aan de vooravond van de vertoning van Ver van familie in de Nederlandse filmhuizen.

‘Ik liep al jaren rond met plannen om een Indische speelfilm te maken. Van het filmfonds kreeg ik hiervoor geen geld los. Toen duidelijk werd dat ik dankzij de Stichting het Gebaar Ver van familie kon maken, wilde ik niet zomaar een Indisch verhaal vertellen. Het moest veel meer zijn dan dat. Van al mijn Indische boeken leende Ver van familie zich nog het beste om te verfilmen’, vertelt Marion Bloem.

Misschien lag het meer voor de hand om Geen gewoon Indisch meisje of Vaders van betekenis te verfilmen. De keuze voor Ver van familie was voor Bloem duidelijk: ‘Naast de zoektocht van hoofdpersoon Barbie (Terence Schreurs) naar haar stervende oma Em (Anneke Grönloh), wilde ik de geschiedenis van de Indische Nederlander vertellen. Dat doe ik aan de hand van een expositie, die een andere kleindochter van oma Em in de film voorbereidt. Ik herken mijzelf sterk in het personage van Astrid, een bezeten kunstenares die met haar werk mensen wil interesseren voor de Indische geschiedenis.’ Door deze tweede verhaallijn was het voor Bloem mogelijk een typische migrantenfamilie met al haar geheimen en taboes te belichten, maar ook een stuk (vergeten) Nederlandse geschiedenis een plek te geven. De film valt op door het ontroerende verhaal, het overwegend sterke spel van de acteurs, geslaagde art direction en fraaie muziek, die het geheel een melancholische sfeer meegeeft.

Afstand

Marion Bloem regisseerde niet alleen de film, gebaseerd op haar boek uit 1999. Zij schreef ook het scenario en de songteksten in de film en nam ook de casting voor haar rekening. Had Bloem de film niet liever door een andere regisseur willen laten maken?

‘Ik ben gewoon te huiverig om mijn werk door een ander te laten verfilmen. Wilde ook geen concessies doen. Ik vind dat ik genoeg afstand kan nemen van mijn werk. Er was bovendien nog geen echte Indische film gemaakt. Films die daar voor doorgaan, zijn een Nederlandse interpretatie van de geschiedenis, ondanks Indische acteurs die erin meespelen.’ Bloem doelt hier op My Blue Heaven (Ronald Beer) en De Gordel Van Smaragd (Orlow Seunke).

‘Van de art direction tot aan de acteurs en figuranten toe: voor mij was het van belang dat alles aan de film Indisch zou zijn, om zo een herkenbare atmosfeer te creëren. Ik kon me gewoon niet voorstellen dat een ander deze film zou maken’, aldus Bloem.

Migranten

Indische Nederlanders zien zich zelf niet als migrant. Toch noemt Marion Bloem zichzelf nadrukkelijk een dochter van Indische migranten en Ver van familie een migrantenfilm. ‘Ik vind het belangrijk om Indische Nederlanders migranten te noemen. Ze repatrieerden weliswaar naar Nederland, maar de meesten waren hier nog nooit eerder geweest. Kenden het land niet, ook al waren ze trouw aan de vlag. Ze konden bovendien niet terugkeren, want Nederlands-Indië bestond niet meer. Na de Tweede Wereldoorlog en de Bersiaptijd (de Indonesische revolutie) heeft de regering lange tijd geprobeerd om Indo’s uit het hoofd te praten om naar Nederland te komen. Nederland wist natuurlijk ook niet wat het aan moest met al die Indische mensen, begreep ook niet wat zij hier kwamen doen. Ook al spraken ze dezelfde taal, verstaan deden ze elkaar niet.’

Bloem heeft wel een punt. De Indische Nederlanders waren de eerste grote minderheidsgroep in Nederland na de Tweede Wereldoorlog. Vandaag de dag wordt de Indische gemeenschap beschouwd als een voorbeeld van een goed aangepaste en geïntegreerde minderheden: ‘Ook al hadden de Indo’s de Nederlandse nationaliteit, Nederland wilde in de jaren vijftig en zestig niets van ze weten. De eigen cultuur moest maar zo snel mogelijk worden vergeten. Deze film is ook gemaakt als erkenning van hun cultuur. Opvallende reacties kreeg ik juist vooral van migranten: zij herkennen zich in mijn film.’

Geen gewoon Indisch meisje
In 1983 debuteerde Marion Bloem met Geen gewoon Indisch meisje, een roman over een jonge vrouw, die zichzelf en haar culturele achtergrond verloochende. De kritieken waren lovend. Met haar roman werd de Nederlandse literatuur verrijkt met een Indisch geluid.

‘Geen gewoon Indisch meisje is een boek geworden dat ik zelf wilde lezen, maar niet bestond. Ik wist dat het een goed boek was en dat er genoeg publiek voor zou zijn. Ik ben blij dat ik heb volgehouden, erin geloofde en dat het toch nog is uitgegeven.’

Bloem werd (soms tegen wil en dank) spreekbuis van de tweede generatie Indische Nederlanders. Gaf stem aan dat wat veel (jonge) Indische mensen voelden en dachten. De speurtocht naar wat iemand Indisch maakt loopt als een rode draad door haar werk. In haar boeken, beeldende kunst en films is het resultaat van die zoektocht te vinden. De film Ver van familie voegt daaraan een nieuw hoofdstuk toe. Bloem: ‘Ik hoop dat mensen worden geraakt door de film. Nu de film klaar is, gun ik mezelf de tijd om alles los te laten. Momenteel ben ik bezig met een ander filmscript en sinds de zomer werk ik verder aan de roman die ik door de film moest laten liggen. Over Indische mensen ben ik nog lang niet uitgeschreven.’

Ver van familie draait vanaf 23 oktober in de bioscopen en werd hier gerecenseerd.