Cynische soap

~

The Sopranos

Of de series die vergelijking nu doorstaan omdat ze technisch hoogwaardig zijn, goed acteerwerk hebben of serieuze en intelligente thematiek bevatten, het belangrijkste is dat de ze anders zijn dan wat de versufte tv-kijker gewend is. Die vernieuwing wordt wel eens toegedicht aan de plotselinge creativiteit in de producties van het Amerikaanse kabelkanaal HBO, dat zoveel succes oogstte met vroege succesen als The Sopranos (1999–) en Sex and the City (1998–2004). Maar de laatste jaren heeft HBO te kampen met tegenvallende kijkersaantallen: Six Feet Under (2001–2005) en Carnivàle (2003–2005) waren voornamelijk in Europa succesvol. De beste recensies kregen Band of Brothers (2001) en Angels in America (2003), maar dit waren mini-series die al gauw afgerond waren.

Eenvoudig

Tegenwoordig zijn de meest populaire series juist afkomstig van (vertakkingen van) de grootste Amerikaanse mediaconcerns: series als 24 (Fx/Fox, 2001–), Nip/Tuck (Fox, 2003–), Lost (2004–) en Desperate Housewives (2004–, beide ABC/Disney). Dat kwaliteit niet altijd beloond wordt is evident: zo werd de meest gewaagde van alle series, het magisch-historische Carnivàle, zonder pardon onafgerond afgelast aan het einde van het tweede seizoen. Een van de beste nieuwe series, David Koepps Hack (CBS, 2002–2004) flopte, hoewel hij sinds september wel in Nederland bij de KRO uitgezonden wordt.

~

24

De series die op de meest eenvoudige ideeën gebaseerd waren hadden meer succes, hoewel ze al gauw in kwaliteit daalden. Lost verpestte zijn eigen aanvankelijke fascinatie en werd met zijn overdaad aan psychologie en gebrek aan richting ronduit saai. Wat dat betreft is 24 een tegenpool, maar de serie die in het eerste seizoen nog zo verrassend spannend was dat je de gapende plotgaten en straal onlogische verwikkelingen voor lief nam, is inmiddels een soort persiflage van zichzelf geworden. De serie gaat nu onvermoeid zijn 5e reeks tegemoet, maar de perikelen van Jack Bauer en zijn eeuwige deadlines zijn niet meer origineel, en dus niet meer boeiend.

Cynisch

De op dit moment (in Amerika) meest populaire series zijn echter degene die het dichts bij de genres blijven waar tv doorgaans mee geassocieerd wordt: de soapserie en het melodrama. Het zijn speelse en subversieve varianten op de genres die je normaal op tv tegenkomt. Desperate Housewives is een cyclische soap die met moddervette ironie alle denkbare clichés door de mangel haalt; Nip/Tuck is een cynische, vaak uitzonderlijk grove en amorele variant op de doktersdrama’s die de tv-kijker tientallen jaren met lede ogen aan heeft gezien.

~

Desperate Housewives

Waarom is Desperate Housewives, op het eerste gezicht een normale soap over de verwikkelingen rond een aantal rijke voorstadsvrouwen en hun geheimen, zo geslaagd? Waarschijnlijk omdat de personages nooit helemaal serieus te nemen zijn, terwijl ze ook nergens bespot worden. Het is een soap-persiflage, maar heeft niets van doen met de komedie (met lachband) die je doorgaans op tv ziet: de humor in Desperate Housewives is puur ironisch. Het enige dat er in deze serie toe doet is de oppervlakte: de postmoderne titelsequentie, de ironische voice-over, de plots die stuk voor stuk varianten zijn op de clichés die ontelbare malen in machinale soaps gebruikt zijn. De vormgeving van de oer-Amerikaanse suburbs is zo idyllisch als die van een wasmiddelreclame; de acteerprestaties zijn zo dik aangezet dat je er niet omheen kunt, en als je de grap nog niet doorhad, maakt Danny Elfmans speelse score hem overduidelijk. Hier regeert ironie, en dit uitgangspunt geeft ruimte voor een heerlijk staaltje duivelse komedie. Je zou de serie kunnen beschouwen als een soort commerciële Blue Velvet, waarin immers ook onder de oppervlakte van een oer-Amerikaans voorstadje werd gedoken.

Taboes

Al even oppervlakkig is Nip/Tuck: niet voor niets is de slogan van de tweede reeks ‘The deeply superficial series returns‘. Het is ook geen toeval dat de serie over twee plastische chirurgen gaat. Nip/Tuck lijkt als doktersdrama echter alle taboes te willen doorbreken. Inmiddels zijn immers – met evenveel zwarte humor en sarcasme – verschillende vormen van overspel, geslachtsoperaties (let op een onverwacht weergaloze Famke Janssen in de tweede reeks), incest, verkrachting, drugsgebruik, SM, huiselijk geweld en ongestrafte moord en marteling de revue gepasseerd. En toch is de psychologie achter de show ijzersterk: de twee hoofdpersonen zijn aanvankelijk elkaars tegenpolen, maar gaan gaandeweg steeds meer op elkaar lijken. De tegenstelling tussen alle goddeloze praktijken en het huiselijke soap-drama dat op de achtergrond speelt is de spil van de serie, waarvan de grootste verdienste de (voor commerciële televisie) ongekend cynische humor is die over beide elementen gestrooid wordt. Hoe sterk dit werkt wordt duidelijk in de paar afleveringen waarin de makers de personages te serieus nemen: de serie vervalt dan in drama en wordt aanzienlijk minder vermakelijk.

~

Nip/Tuck

Net als in Desperate Housewives is de vormgeving wezenlijk: de leef- en werkomgeving van de doctoren in Nip/Tuck is ontdaan van alle warmte en menselijkheid. De verzadigde kleuren van de dure designerkleding, de neonlampen in de hippe dancings en de metalen glans van de peperdure meubels maken hier de dienst uit. Met zoveel aandacht voor vorm en zo’n devotie aan ironie zijn Desperate Housewives en Nip/Tuck twee van de beste, meest verrassende en vermakelijke series die de Amerikaanse tv-industrie te bieden heeft.

De eerst reeks van Desperate Housewives verscheen onlangs op dvd bij Buena Vista; de eerste en tweede reeks van Nip/Tuck worden door Warner uitgebracht en zijn al een tijdje te koop.