Het einde van de seksuele drooglegging

Deep Throat komt uit in 1972. De hoofdrol is voor de goedlachse en speelse Linda Lovelace, die als hoogste kwaliteit in het liefdesspel de kunst verstaat de penis van een man compleet in haar mond te laten verdwijnen, zonder in ademnood te raken. Begin jaren zeventig was het condoom net uit de kast en de pil als anticonceptiemiddel in Nederland nieuw op de markt. Porno was alleen verkrijgbaar in het illegale circuit en bestond voor een groot deel uit ranzige 8mm-filmpjes, waarop de standjes en andere seksuele fetisj – in eindeloze herhalingen als voorloper van de live peepshows – in achterafzaaltjes werd vertoond. Deep Throat was dé film die een einde maakte aan de seksuele drooglegging. Van huisvrouw tot filmster, iedereen stond ervoor in de rij.

Fellatio

Met blozende wangen zullen velen erachter komen dat hun ouders deze film ook gezien hebben. Het paringsritueel is generatieloos maar van het idee dat ouders ‘het’ óók doen wordt elke volgende generatie als vanzelf verlegen. De ontluikende seksuele vrijheid van onze ouders zou tot van alles leiden, maar in beginsel was de seksualiteit in de kleinschalig gemaakte pornofilms vooral bedoeld de beleving en het experiment te propageren en seks uit het verdomhoekje te halen. Als mijlpaal in de porno-industrie getuigt het ongecensureerde optreden van Linda Lovelace van naïviteit en goede bedoelingen van de maker, Gerard Damiano, die niets anders voor ogen had dan de verbreiding van het genot naar vrouwen. Simplistisch voorgesteld is Deep Throat dan ook niets meer dan een aangeklede doktersroman waarin het gebrek van ‘zuster Lovelace’ – haar clitoris zit in haar keel – wordt gebruikt als haar bevrijdingsexcuus. Het is vooral grappig te zien hoe de heren worden geslachtofferd en de vrouwen de regie voeren in de zoektocht naar Lovelaces exploderende orgasme. Niks mis mee, ware het niet dat Deep Throat gemakkelijk kan worden gezien als een film die vooral fellatio prijst. Het zogenaamde hele gewone van Lovelaces kunsten staat in het heden nog net zo hard ter discussie. Zelfs nu, ruim dertig jaar na dato, is fellatio voor mannen nog te vaak onbespreekbaar en voor vrouwen een variant van gruwel. Met een kleine seksuele correctie in het heden is Deep Throat zonder de documentaire dan ook niets meer dan een vintage seksfilm die in het huidige repertoire achterhaald is en niets meer doet dan amateuristisch met funky muziek de vrijheid van de zeventiger jaren op Lovelaces specialistische wijze promoten en ontbloten.

Seksuele olievlek

De documentaire Inside Deep Throat (2005) geeft de film een breder perspectief. De seksuele revolte wordt aangenaam toegankelijk gemaakt doordat de film modern, maar geheel in stijl van de seventies is vormgegeven. Het repressieve seksuele klimaat en het onbedoelde effect van een pornofilm die een blockbuster werd, wordt als een narrative fact van alle kanten belicht. De inmiddels bejaarde makers en crew en de mannelijke hoofdrol spreken zonder gêne over de opnames, de seksuele mores en de popularisering van de film. Feministes, beroemdheden en schrijvers (o.a. Gore Vidal en de enige echte Xaviera Hollander) geven hierop aanvulling en commentaar. Hilarisch zijn de droge commentaren van Dick Cavett en de uitspraken van seksuologe Dr. Ruth (‘Sex is not only for penises’) die als tv-dokter een hele generatie van Amerikanen van advies heeft voorzien in het tijdperk voor Oprah.

De aanslag op het seksuele decorum die Deep Throat als een olievlek over Amerika verspreidde noopte de conservatieve overheid niet alleen tot reactie maar maakte Amerika ook rijp voor een nieuwe tak van industrie, de porno-industrie. De makers schromen dan ook niet alle neveneffecten van de regulerende overheidsmaatregelen bloot te leggen. Als een illegale roadmovie werd de distributie van de film door de onderwereld overgenomen, terwijl de overheid een morele kruistocht ondernam om de vertoning van de film wettelijk te verbieden. Zelfs de FBI kwam eraan te pas. De wetten die het verbod op Deep Throat ondersteunden zijn nog steeds van kracht en in retrospectief kun je gerust zeggen dat porno nog steeds als even moreel verwerpelijk wordt gezien. Als industrie valt het ondertussen niet te reguleren voor een overheid. Die historie en hedendaagse praktijk wordt in de documentaire helder, humoristisch en aan de hand van Deep Throat overtuigend gebracht.

De keerzijde

De grote afwezige in dit ‘porn chic’-document is Linda Lovelace in persoon. Haar afwezigheid – als icoon van een generatie – blijft intrigeren. Ze nam in het openbaar afstand van Deep Throat, beweerde door haar ex-man te zijn mishandeld en dat Damiano haar tot de porno heeft gedwongen. Met open armen werd ze door bekende feministen ontvangen en als voorbeeldig slachtoffer ter illustratie gebruikt. Lovelace kwam niet meer van het imago af, maar kon er ook niet in het openbaar mee leven nadat ze verdween uit het pornocircuit. In 1980 schreef ze het omstreden en bizarre boek Ordeal, waarin ze terugblikt op haar pornoperiode. Ze verkocht de rechten ervan aan Hollywood-producent Ron Howard wegens geldgebrek. Haar 15 minutes of fame hebben haar nooit veel opgeleverd, en zijn haar tot aan haar dood in 2002 altijd achtervolgd. Lovelaces afwezigheid maakt de documentaire onbedoeld sterker en de makers misschien wel des te vakbekwamer. Haar positie als mogelijk slachtoffer wordt goed afgewogen middels derden, maar haar echte drijfveren en motieven blijven een groot mysterie. Deep Throat heeft geschiedenis gemaakt en zal haar altijd een cultstatus geven.

Daarom is het geheel dan ook meer dan de moeite waard, als tijdsbeeld en terugblik, en verfrissend in het heden. Het relativeert onze door seks opgevoerde hedendaagse maatschappij en het erotisch consumeren waarmee we worden doodgegooid. De maatschappelijke vergelijkingen met deze tijd zijn herkenbaar en niet alleen op de Amerikaanse situatie toepasbaar. Zedenzaken en de door de overheid gepropageerde strijd voor hernieuwde normen en waarden staan haaks op het pornografisch gedrag van landen en de miljoenenindustrie die porno tegenwoordig is. In de slaapkamer of in de openbaarheid is de documentaire een aanvulling op het origineel en een opsteker, die vraagtekens zet bij de hedendaagse seksualiteit in deze dwangmatige pornografische tijd. Als collector’s item fijn om in de kast te hebben en ermee te doen wat het origineel vierendertig jaar geleden al propageerde: de discussie aanzwengelen om eens te kijken wat er is gebeurd met ons respect, de individuele beleving en de maatschappelijke mores aangaande onze zo vermeende en geprezen seksuele vrijheid.

Deze Special Edition van Inside Deep Throat wordt uitgebracht door Dutch Filmworks. Lees hier onze recensie van de bioscooppremière.