Van de outback naar de polder

The Proposition
De western is bijna eigen aan Amerika. De films in dit genre behandelen immers verhalen die gesitueerd zijn in de ontstaansgeschiedenis van het ‘westerse’ Amerika. Regisseur John Hillcoat weet met The Proposition echter een uitstekende draai aan het genre te geven. Australië is dan ook een land met een soortgelijke, koloniale achtergrond. Het door Nick Cave geschreven verhaal gaat over Charlie Burns, een outlaw die een verschrikkelijke keuze voorgelegd krijgt. Als hij zijn oudere broer Arthur opspoort en vermoord, zal politiechef Stanley het leven van zijn jongere broertje Mikey sparen. Met dit morele dilemma gaat Charlie op pad, terwijl Stanley probeert de jonge en naïeve Mikey te beschermen tegen de woeste en wraakzuchtige inwoners van het dorp waar hij gevangen zit.

The Proposition is echter niet een conventionele western. Centraal staan niet heldendaden van cowboys of spannende verhalen van criminele bendes, of zelfs de strijd tussen de kolonisten en de autochtone bevolking. Het ontheemde gevoel van een groep mensen in een vreemd land is het belangrijkste thema, en natuurlijk het morele dilemma van Charlie Burns. Er is geen zwart-witverhouding tussen de slechteriken en de ‘goeien’. Het verhaal en de personages staan in dienst van een poëtische sfeerschets van het ruige, desolate en tegenstrijdige Australië. Een land dat kampt met een vergeten en verborgen historie, waarin massamoord en het afbreken van de identiteit van Aboriginals een grote rol speelt. The Proposition is een film over de identiteit van Australië, maar ook het verhaal van mensen die voor moeilijke keuzes worden gesteld. De grens tussen goed en kwaad is niet altijd even duidelijk.

Wolf Creek
Wolf Creek is losjes (heel losjes) gebaseerd op het verhaal van seriemoordenaar Ivan Milat, die in de jaren negentig zeven backpackers vermoordde en uiteindelijk werd geïdentificeerd door een van zijn ontsnapte slachtoffers. In deze film, die ook wel de Australische The Texas Chain Saw Massacre wordt genoemd, gaan twee jonge Britse toeristes met hun Australische vriend naar Wolf Creek, om daar een prachtige meteorietkrater te bezoeken. Daar begeeft hun auto het en ze krijgen hulp aangeboden van de vriendelijke Mick. Deze blijkt echter een sadistische psychopaat te zijn…

Deze film lijkt aan te sluiten bij de oprukkende Hollywoodtrend van extreem expliciete en gewelddadige horrorfilms zoals Hostel. Het verschil is echter dat hier geen sprake is van oppervlakkige, onsympathieke clichéjongeren die alleen maar neuken en zuipen. Het eerste uur van de film wordt besteed aan het kweken van empathie voor de drie reizigers. Dit voedt op een uitstekende manier het gevoel van onbehagen, omdat wij weten dat er onprettige dingen voor hen in het vooruitzicht staan. Na een goede spanningsopbouw is het tijd voor drie kwartier sadistisch geweld, met veel gorigheid en ingewanden. Hoewel de grootste domme horrorslachtofferclichés vermeden worden, zijn ze niet geheel afwezig. Sommige acties van de slachtoffers zijn ronduit onbegrijpelijk, de moordenaar is een typische Hillbilly-figuur en het toeval speelt soms een ongeloofwaardige rol.

Toch is Wolf Creek een spannende film, die je op het puntje van je stoel houdt, mede door het hoge realiteitsgehalte. De film bestaat niet uit gelikte beelden maar is opgenomen met een amateuristisch aandoende handheld camera. Het overbodige ‘deze film is gebaseerd op ware gebeurtenissen’ wordt versterkt door het idee dat er wel degelijk reizigers verdwijnen en vermoord terug worden gevonden. Verder is het desolate Australische landschap een plek waar je hopeloos kunt verdwalen en dus verdwijnen. Daarbij is de cast grotendeels onbekend en daarom geloofwaardiger dan de grote sterrencasts die over het algemeen in ‘Hollywoodslashers’ worden gebruikt.

Lantana
Lantana is een film die sterk doet denken aan Magnolia. De film behandelt de problematische relaties van een groep mensen die allemaal op een bepaalde manier met elkaar verbonden zijn. Ook dit soort ‘mozaïekfilms’ is in Hollywood in opmars – denk bijvoorbeeld aan de recent verschenen films Babel, 21 Grams en Crash. In Lantana staat politieagent Leon Zat centraal. De overspelige rechercheur onderzoekt de moord op de succesvolle psychiater Valerie, die toevallig ook zijn vrouw behandelde. Door de moordzaak worden alle personages, die eerst nog enigszins los van elkaar stonden, met elkaar verbonden. Naarmate het onderzoek vordert begint Leon ook zijn eigen relatie te reflecteren.

Lantana heeft een zwaar pessimistische en soms enigszins surrealistische sfeer. Hoewel er veel overeenkomsten zijn met andere mozaïekfilms ontbreekt de typisch Amerikaanse sfeer en dat is wat Lantana Australisch maakt en onderscheidt van de rest. Hier is geen sprake van een grote, onpersoonlijke stad waar racisme en vervreemding overheerst; dit verhaal gaat over mensen die worstelen met relaties en hun identiteit binnen die relatie. Erg opzienbarend is de film niet, het is niet veel meer dan een onderhoudend drama. Wel wordt er leuk gespeeld met de verwachtingen van het publiek, omdat de moordzaak een vreemd element is in de film. Daarnaast heeft de moordzaak een verrassende ontknoping. Dit zorgt ervoor dat Lantana een film is die steeds een verschillende wending neemt.

Kijkend naar deze drie films lijkt het erop dat Australische cinema zowel de gevestigde als de nieuwe Hollywoodgenres een geheel eigen draai weet te geven. Helaas zijn er niet genoeg recente Australische films bekend in het buitenland om te beoordelen of er ook werkelijk iets vernieuwends geboden wordt. Wel lijkt het erop dat het land langzaam in contact komt met zijn verleden. Films als Walkabout (1971), The Tracker (2002) en Rabbit Proof Fence (2002) zijn nog steeds zeldzaam, maar daarin verschilt Australië niet van andere landen met een koloniaal verleden. Wat het land in de toekomst nog te bieden zal hebben op het gebied van de cinema, spreekt in elk geval tot de nieuwsgierigheid.