Deel 3 - IDFA 2012 - 8weekly.nl

In het derde deel van ons verslag kijken we naar muzikale passie uit Oost-Europa, de oerkreet van een talkshowhost, de geschiedenis van een iconische foto, de vergeten volksopstand in Jemen en een Russich kunstenaarscollectief met een radicaal karakter.

Inhoud: Balkan Melody | Évocateur: The Morton Downey Jr. Movie | Men at Lunch | The Reluctant Revolutionary | Tomorrow

Muzikale passie

Balkan Melody
Stefan Schwietert • Zwitserland/Duitsland/Bulgarije, 2012
3.5

De naam Marcel Cellier zal niet direct een belletje doen rinkelen. Op de muzikale wereld heeft de Zwitser echter zijn stempel gedrukt: hij is de man die panfluitist Gheorghe Zamfir bekend maakte en is daarnaast verantwoordelijk voor het uitbrengen van vele platen met Balkanmuziek, waaronder die van het vrouwenkoor Le Mystère des Voix Bulgares. Tijdens zijn reizen naar Oost-Europa die hij samen met zijn vrouw maakte, werd Cellier gegrepen door de warme, passionele muziek. De unieke sound maakte dat Cellier besloot de opnames uit te brengen op plaat. Het doel? De Balkanmuziek bekend maken onder het Westerse publiek en haar de aandacht geven die ze verdient.

Balkan Melody toont beelden van het nu, waarin een bejaarde Marcel Cellier te zien is die vol passie over zijn platen praat, afgewisseld met beelden van hoe het begon. Van de ontdekking van Zamfir tot het beroemde Bulgaarse koor Le Mystère des Voix Bulgares, wier muziek later is opgepikt door ondermeer George Harrison en John Peel. Maar de film draait niet alleen om Cellier en zijn ontdekkingen. De filmmaker heeft ook aandacht voor hedendaagse Balkanmuziek en de invloed van het communisme. Zo was muziek in het communistische tijdperk van Ceaușescu een belangrijk middel om het volk te verbinden. De vele informatie maakt de film tot een wat onsamenhangend geheel, waarbij de rode draad − Marcel Cellier − wat uit het oog verloren raakt. Wat wel overkomt is de passie van liefhebbers en muzikanten en het omvangrijke oeuvre van de Balkanmuziek. Muziek met een ziel, het kan niet anders gezegd. Daarmee weet Balkan Melody, dat buiten prachtige geluidsopnames ook mooie beelden van het Oost-Europese landschap bevat, echt te raken. (Suzan Groothuis)
Terug naar boven

Een schreeuw om aandacht

Évocateur: The Morton Downey Jr. Movie
Daniel Miller, Jeremy Newberger, Seth Kramer • VS, 2012
4

De Amerikaanse tv- en radiokanalen, vooral aan de rechterzijde van het politieke spectrum, zijn vergeven van eenkennige en tot haat aanzettende talkshow hosts. Denk aan namen als Bill O’Reilly, Glenn Beck of Rush Limbaugh. Morton Downey Jr. ging hen voor en hoewel hij niet de eerste was perfectioneerde hij wel het type van de hondsbrutale gastheer. Nou ja gastheer, het is meer een volksmenner. De gefrustreerde gewone man ging in zijn verzengende shows tekeer tegen de denkbeeldige vijand en voor ‘the greatest nation on earth‘. Aangemoedigd door een nog veel harder schreeuwende en kettingrokende host die zijn gasten het liefst persoonlijk lijkt te willen lynchen. Morton Downey Jr. was vooral begaan met zijn imago en mate van beroemdheid en de film laat goed zien hoe hij zichzelf telkens oppompt om die volksmenner (en vrouwenmagneet, zo blijkt) te worden.

In een originele stijl, waarin professionele en persoonlijke bekenden terugkijken op de man en zijn creatie, wordt een beeld geschetst van iemand die verslaafd was aan aandacht en er alles voor over had beroemder te worden dan zijn vader. Senior was een zeer populaire crooner in de jaren twintig en dertig, tegen wie Frank Sinatra en Dean Martin opkeken. Hij was grote vrienden met de Kennedy’s en junior groeide op in een links milieu dat ook vol weelde was. In originele geanimeerde hoofdstukjes uit Downey Jr’s leven positioneert de film senior als de nemesis die neerkijkt op zijn populistische en agressieve zoon. Die wilde in eerste instantie ook zanger worden, maar naarmate hij ouder en rechtser werd kwam hij tot het besef dat hij de massa op andere manier wilde bereiken. Na een redelijk succesvolle radioshow mocht hij het op tv proberen en toen The Morton Downey Jr Show in oktober 1987 debuteerde was het direct een groot succes. Zijn extreme stijl trok de aandacht omdat hij er alles aan deed zijn gasten en publiek te provoceren. De film zit vol beelden uit de shows en dat materiaal is vaak schokkend om te zien. Denk Jerry Springer maar dan met de host die volop inhakt op de ontstane chaos. Morton Downey Jr. brandde fel maar kort (zijn show heeft uiteindelijk nog geen twee jaar bestaan) en toen hij in 2001 overleed was vrijwel iedereen hem vergeten. Maar het type dat hij speelde blijkt een blijvende invloed op de Amerikaanse medialandschap uit te oefenen. (Erik Kersten)
Terug naar boven

Iconisch beeld

Men at Lunch
Seán Ó Cualáin • Ierland, 2012
3.5

Het is misschien wel het meest iconische beeld uit de geschiedenis van New York. Elf staalwerkers die, gezeten op een ijzeren balk, op een duizelingwekkende hoogte lekker aan het lunchen zijn. In deze Ierse productie wordt dieper op deze foto uit 1932 (zie hiernaast) ingegaan. Is het − zoals boze tongen beweren − nep? Wie was de fotograaf? Bestaat het originele negatief nog? En wie zijn die mannen toch? Op veel vragen kan niet echt een eensluidend antwoord gegeven worden, maar de makers snijden wel aan waarom de foto zo populair en symbolisch is geworden.

De documentairemakers komen in hun speurtocht naar de achtergrond van de foto onder andere uit in een klein Iers dorpje. Een plek zover mogelijk verwijderd van metropolis New York als maar mogelijk is, maar een dorp waar veel Amerikaanse immigranten vandaan hadden kunnen komen. Zij (Ieren, Duitsers, Italianen) kwamen in een periode waarin zowel de skyline van Manhattan als Amerika zelf definitief vorm kregen. Het iconische beeld is goed in een historische context geplaatst en met die ene foto − uiteraard vaak in beeld − wordt visueel creatief omgegaan. Een strakkere montage (veel sprekers zeggen vaak iets dubbel), iets minder gezwollen taalgebruik in de voice-over en een spaarzamer gebruik van de muziek waren deze interessante productie echter wel ten goede gekomen. (Marcel Westhoff)
Terug naar boven

De journalist en de gids

The Reluctant Revolutionary
Sean McAllister • Engeland/Ierland, 2012
4

Net als in Soldier on the Roof is het in The Reluctant Revolutionary een cameraman alleen die een brandhaard op de wereld met een persoonlijke benadering belicht. Jemen past naadloos in het rijtje Tunesië, Egypte en Syrië als het gaat om volksopstanden tegen dictators, maar de internationale gemeenschap heeft de neiging het land compleet te negeren. Sean McAllister bezocht het land pas nadat een opdracht in Syrië in het water viel.

McAllister volgt de gids Kais met wie hij een overduidelijk vriendschappelijke band heeft. Eens eigenaar van een hotel, moet hij nu op een houtje bijten omdat toeristen wegblijven door de onrust in het land. Al-Qaida roert zich in de bergen en het volk mort. De president die het land al 33 jaar bestuurt moet vertrekken volgens de steeds massaler wordende, vreedzame demonstraties. McAllister zit Kais constant dicht op de huid. Het onrustige camerawerk is amateuristisch te noemen, maar toont feilloos de situatie. Kais moet in het begin helemaal niks hebben van de demonstranten, maar als de regering steeds meer geweld gaat gebruiken verandert hij zijn mening. McAllister staat er met z’n neus bovenop en is zo een van de weinige Westerse getuigen van een bloedbad dat in andere (strategischere? olierijkere?) landen ongetwijfeld de voorpagina’s had gehaald. (Marcel Westhoff)
Terug naar boven

Russisch nihilisme

Tomorrow
Andrey Gryazev • Rusland, 2012
3.5

Het zijn toch rare snuiters, die Russen. In Tomorrow worden leden gevolgd van Voina, een kunstenaarscollectief met een radicaal karakter. Door middel van ludieke acties ageren ze tegen de staat. Zo duwen ze met vier man op een rij een politiewagen om, als teken van het niet accepteren van hun autoriteit. De actie wordt gefilmd en opgepikt door de media, waarna al snel een arrestatie van twee van de leden volgt.

De groep heeft de filmmaker toestemming gegeven hen te volgen, wat de film een rauw karakter geeft. Wel dringt de vraag zich op in hoeverre er sprake is van manipulatie van beelden en er gespeeld wordt met fictie en werkelijkheid. Het begin lijkt nog vrij onschuldig: de leden stelen hun eten en graaien tussen afval, op zoek naar bruikbare dingen. Dan volgen de acties, voorafgegaan aan het uitzoeken wat voor straf zij ervoor kunnen krijgen. Die blijkt niet gering: hun acties kunnen hen zware gevangenisstraffen opleveren. Toch besluiten de leden door te zetten, met een hardhandige arrestatie tot gevolg. Wat Voina precies drijft is onduidelijk. De film is namelijk omgeven door nihilisme, een ‘wat kan het mij schelen’ mentaliteit. Dit wordt extra benadrukt door de aanwezigheid van een peuter, die − ongeacht het tijdstip − meegesleurd wordt in Voina’s chaos en gebruikt wordt als menselijk schild. Het geeft een bizarre dimensie aan de film, die een grauwe en uitzichtloze wereld toont waarin de staat de macht heeft en er weinig hoop is op verbetering. (Suzan Groothuis)