Eén tweeling, twee werelden

De Tweeling is in Nederland door bijna twee miljoen mensen gelezen en in Duitsland door anderhalf miljoen mensen. Een verhaal over twee vrouwen die hetzelfde zijn, maar in een wereld van verschil leven. De een in bezet Nederland, de ander in Nazi-Duitsland. Hoewel ze toenadering zoeken en elkaar weerzien, breekt de band die de tweeling heeft. Vijftig jaar na hun laatste ontmoeting zien Anna en Lotte elkaar weer; de een zoekt naar rust, de ander naar antwoorden.

Opgelucht

Ben Sombogaart: “Mijn vrouw raadde me De Tweeling aan, maar ik heb het nooit gelezen, totdat ik gevraagd werd om de film te maken. De eerste tien, twintig bladzijden was het wennen, vooral omdat al in mijn achterhoofd al meespeelde dat ik er een film van ging maken.” Het scenario werd geschreven door Marieke van der Pol, die onder meer hulp kreeg van Edwin de Vries.

“Er is veel meer druk dan bij een origineel scenario,” zegt Ben. “Hier kijkt er een schrijver over je schouder mee, ze denkt mee, ze heeft zelfs invloed op je manier van regisseren.” Ook zijn vorige film, Abeltje, was erg zwaar. “Het klinkt misschien wat cru maar we waren eigenlijk opgelucht toen Annie Schmidt doodging,” zegt Ben voorzichtig. “Je krijgt dan als regisseur meer ruimte. Tessa de Loo leeft overigens nog steeds,” haast hij zich eraan toe te voegen.

Producente Hanneke Niens: “Tessa de Loo wilde zich niet met het script bemoeien. ‘Dan ga ik van m’n stokje,’ zei ze. Ze zou zoveel dierbare dingen niet terug zien. Maar ze respecteerde wel het verschil dat er altijd is tussen een boek en een film.” Thekla Reuten, die de rol van Lotte speelt, sprak na de film met de schrijfster. “Ze vond het een mooie film. Ondanks het afscheid dat ze van veel dingen had moeten nemen. Ze vond ‘m heel mooi.”

Mevrouw Vogel

De Tweeling speelt in verschillende tijden. We zien hoofdpersonen Anna en Lotte als kinderen, als jonge vrouwen en als bejaarden. “We zijn begonnen met Thekla als Lotte, en met haar als uitgangspunt hebben we naar andere Lottes en Annas gezocht,” zegt producente Niens. Ellen Vogel speelt de oude Lotte. “Ik kwam mevrouw Vogel natuurlijk nooit tegen op de set,” zegt Thekla, “Maar ik heb haar voor het begin wel opgebeld. Je moet het toch met elkaar eens zijn. We hebben een uur gepraat. Als mensen nu naar me toe komen om te zeggen dat ze mevrouw Vogel en ik als dezelfde persoon geloofwaardig vonden, dan vind ik dat heel mooi om te horen.”

Wereld van verschil

Nadja Uhl speelt Anna, de Duitse helft van de tweeling. Als je een tweeling speelt, moet het wel klikken. “Ja, maar je bent ook verschillend,” zegt Thekla. “Nadja en ik zijn wel naar elkaar toegegroeid tijdens de productie, maar niet te veel. Dat moet ook, want hoewel we in de film elkaars bloed voelen stromen, leven we toch in een heel andere wereld.”

In de film strijden twee zussen eerst tegen elkaar, later met elkaar. Thekla wilde eerst graag Anna spelen. “Iedereen leeft met Anna mee, want haar lijden is het meest concreet: ze wordt in elkaar geslagen en moet overal voor vechten.” Maar de regisseur zag in Thekla meer een Lotte. “Ook zij verdient sympathie. Ze strijdt ook, al is het meer onderhuids. Ze komt inderdaad terecht in een warm bed, maar daar wil ze helemaal niet in liggen. Je moet begrip hebben voor beide kanten van de situatie. Anna heeft het zwaar, maar Lotte ook.”

Blauwogige Ariër

De Tweeling laat zien dat niet alle Duitsers slecht waren in de Tweede Wereldoorlog. “Het enthousiasme van de Duitse acteurs was groot,” vertelt Ben. “Het boek is ook bij hun bekend. Bovendien doet de film de Duitsers recht. De acteurs wisten waarom het nodig was dat ze ‘sieg heil’ riepen of schunnige liedjes over Joden zongen.” Roman Knizka, die Anna’s geliefde Martin speelt, is een SS-officier. “Maar hij is met opzet geen hoogblonde, blauwogige Ariër.”

Negen miljoen gulden

Ondanks het Duitse enthousiasme wordt de film in eerste instantie alleen in Nederland uitgebracht. “Er is ook geen Duitse financiering geweest. De Tweeling is een Nederlands-Luxemburgse co-productie. Ze zijn daar toch wat terughoudender in het geld besteden aan films.”
Niens: “De tweeling heeft negen miljoen gulden gekost, wat een groot budget is voor Nederlandse films. Hoe meer geld, hoe meer ruimte. Zo konden we de film bijvoorbeeld op 35mm schieten, hadden we meer draaidagen en dus ook meer rust.”

De Tweeling is geen spetterende actiefilm. “Toch hoop ik dat ook jongeren gaan kijken,” zegt Ben. Thekla: “Mensen moeten beseffen dat oorlog meer is dan krantenkoppen alleen. Het gaat om mensen. Om vaders en moeders, broers en zussen. Zolang er mensen zijn, is er oorlog. Een oorlog heeft alleen maar slachtoffers.”

Lees ook de recensie van De Tweeling.