De gefantaseerde werkelijkheid

Voor Boyle geen gebrek aan inspiratie of werklust. Met gemak publiceert hij gemiddeld om de twee jaar een nieuwe roman. Bovendien wisselt hij deze vaak omvangrijke werken af met verhalenbundels, alsof hij voortdurend bang is zijn inkt te laten drogen. Boyles werk wordt gekenmerkt door een voorliefde voor historische fictie. Zo baseerde hij zijn eerste roman Water Music (1982) op twee Britse ontdekkingsreizen in West-Afrika en beschreef hij in The Road to Welville (1993) het leven van John Harvey Kellog, de uitvinder van cornflakes. Ook zijn meest recente roman The Women (2009), waarin hij het leven van de Amerikaanse iconische architect Frank Lloyd Wright onder de loep neemt past in dit rijtje, net als het verhaal ‘Wild Child’ uit de gelijknamige verhalenbundel (2010).

Vier huwelijken

Frank Lloyd Wrights leven bood Boyle in ieder geval meer dan genoeg biografisch materiaal. Met zijn vier huwelijken, financiële problemen, persoonlijke tragedies en geniale projecten lijkt hij de vleesgeworden protagonist met een leven dat menig biograaf probeerde coherent samen te vatten. Zo veel materiaal vraagt om keuzes. Boyle koos ervoor zich te richten op de entourage van de geniale architect. Het zijn dan ook de mensen om hem heen, in het bijzonder zijn vrouwen, die in de roman centraal staan.

Boyle zet Wright vooral neer als centrum van zijn eigen universum. Wrights eerste vrouw Kitty, met wie hij twee kinderen kreeg, komt maar kort aan bod in Boyles roman. Misschien omdat zij van zijn vrouwen het minst interessant leek; een naïef bourgeoisietiepje, dat Wright geen geestelijke uitdaging bood. Tijdens dit huwelijk krijgt Wright een relatie met de intelligente Mamah Borthwick Cheney, echtgenote van een opdrachtgever. Voor haar bouwt hij Taliesin, een huis op het platteland van Missouri dat onder constante supervisie staat van de bekrompen plattelandsmentaliteit en dat een hoofdrol zal spelen in zijn leven – hij renoveert en herbouwt het diverse keren.

Getroffen man
Wright wordt berucht en beroemd door zijn manier van leven. Hij is het onderwerp van gesprek in kranten en zijn ex-vrouw Kitty gooit olie op het vuur door haar verklaringen tegen de pers, die haar binnen no-time portretteert als slachtoffer en Wright als de schurk. In weerwil van de schande leeft Wright zo goed en zo kwaad het kan samen met Mamah, die als groot voorstander van het feminisme zich zelfs genoodzaakt ziet haar nieuwe huishoudelijke hulp hierin te onderwijzen. Deze zwarte kok is uiteindelijk verantwoordelijk voor het bloedbad dat Taliesin treft en waarbij vier doden vallen. Taliesin is met de grond gelijk gemaakt, Mamah is dood. Wright is een getroffen man.

Het is in deze kwetsbare periode dat Wright gecharmeerd raakt van de meelevende, enigszins lyrische brieven van beeldend kunstenaar Maude Miriam Noel, de vrouw met wie hij zeven jaar een relatie zal onderhouden. Zij blijkt tevens de nagel aan zijn doodskist als hij uiteindelijk verliefd wordt op de veel jongere Ogilvanna. Miriams verslaving aan morfine neemt excessieve vormen aan en zij maakt van hun aflopende huwelijk en uiteindelijke scheiding een theatraal drama dat zijn weerga niet kent. Nog meer verguizing valt Wright ten deel. Miriam doet er alles aan om hem en Ogilvanna kapot te maken en sleurt zichzelf in de afgrond mee.

Onweerstaanbaar

Dit bewogen levensverhaal laat Boyle ‘vertellen’ door een van Wrights leerlingen, de wat schuchtere Japanner Tadashi Sato die kosteloos in de leer gaat bij de grote architect. Die woont op dat moment samen met zijn laatste vrouw Ogilvanna. De Japanner schetst het beeld van een man die beheerst wordt door zijn metier en die genadeloos zijn visie doorvoert ongeacht de consequenties. Een man die bovendien kon rekenen op een schare loyale volgelingen die letterlijk voor hem door het vuur gingen.

Wat was het dat Frank Lloyd zo onweerstaanbaar maakte? Voor zijn volgelingen en zijn opdrachtgevers die vaak ver boven budget en veel te laat hun opdrachten gereed konden zien? En wat maakte hem zo aantrekkelijk voor vrouwen? Het antwoord op deze vragen laat zich in de bijna vijfhonderd pagina’s van deze roman moeilijk vinden. De persoon van Wright blijft een intrigerend raadsel. Hij representeert dan wel het centrum van een bijzonder universum, maar zijn diepere drijfveren en werkelijke aard blijven zo mysterieus als een zwart gat. Boyle laat het aan de lezer zelf over Wright te doorgronden en schept vooral de randvoorwaarden voor deze interpretatie door het samensmelten van fantasie met werkelijke feiten en gebeurtenissen.

Fantasie en werkelijkheid

Een dergelijke fusie is ook het titelverhaal van de verhalenbundel Wild Child. Dit verhaal baseerde Boyle op de legende van de enfant sauvage, die tijdens het bewind van Napoleon rond 1800 in de bossen van Aveyron zou zijn gevonden. Het betrof een achtjarig jongetje dat zichzelf in leven had gehouden. Men ving het kind en noemde het Victor, waarna het werd overgedragen aan de Franse arts Jean Itard die het probeerde te civiliseren.

Ook in dit verhaal toont Boyle zich een meester in de beschrijving van een gebeurtenis en voegt details toe die de scène tot een perfect decor maken. Ergens schiet de auteur echter tekort in wat zich misschien het beste laat definiëren als ‘gevoel’. Dit gebrek maakt van de enfant sauvage een bijna onmenselijke hoofdpersoon die blijft steken in zijn primitieve manier van doen. Waar de persoon van Wright juist tot een bijna bovenmenselijk mysterie verwordt doordat Boyle hem op het voetstuk van zijn genialiteit plaatst, blijkt Victor niet in staat zijn dierlijke, primitieve staat te ontstijgen. Beide personages smeken om begrip, maar krijgen als gevolg van hun fictionalisering juist nog meer mysterie. Als dit het doel van de auteur was, dan is de missie zonder meer geslaagd. Hij laat zien dat de werkelijkheid misschien niet valt te begrijpen, zelfs niet als fantasie hierin bijstaat.

Vingeroefeningen
Het creëren van een magnetisch vacuüm, van dit intrigerende zwarte gat, doet Boyle als de beste. Hij prikkelt zijn lezers met zijn verhalen op een manier die hij niet weet te evenaren met bijvoorbeeld de andere verhalen uit Wild Child. Daarin lijkt hij zoekende naar de beste weg, niet zeker van zijn boodschap. Aan ideeën en plotwendingen zeker geen gebrek.

Zo raakt in het verhaal La Conchita een vrachtwagenchauffeur betrokken bij een aardverschuiving. Hij wordt gedwongen zijn vracht (een menselijk orgaan dat voor transplantatie naar een ziekenhuis moet) achter te laten om iemand te helpen die vast zit in zijn huis. In het verhaal Question 62 bemerkt een vrouw tijdens het tuinieren een ontsnapte tijger uit een dierentuin die zich in haar tuin heeft verschanst. In The Unlucky Mother of Aquiles Madonado wordt de moeder van een voetbalheld ontvoerd, waarna zich een zoektocht ontvouwt die regelrecht de jungle in leidt. Daar blijkt Madonado’s moeder uiteindelijk voor haar jonge ontvoerders te koken, en door middel van haar karakteristieke etenslucht vindt Madonado haar uiteindelijk terug.

De verhalen stromen als golven, maar lijken geen strand te bereiken. Ze lijken vingeroefeningen om het schrijven niet te verleren, maar missen focus en de geheimzinnige spanning tussen echt en fantasie. Het is het stukje bij beetje construeren van deze spanning waarin Boyle uitblinkt. De andere verhalen in Wild Child beklijven niet.

The Women • T.C. Boyle • Bloomsbury Publishing • € 10,99 • 464 pagina’s • ISBN 9781408803608
Willd Child • T.C. Boyle • Viking Books •  € 17,99 • 309 pagina’s • ISBN 9780670021420