Ontwaken uit de lethargie

~

“Ik sta er ambivalent tegenover. Het is een zero-sum game. Alle aandacht die mijn boek krijgt, wordt ontnomen aan het boek van iemand anders.” Benjamin Kunkel – Amerikaan, 32, debuterend schrijver met generatieroman Indecision, oprichter van het politiek-literaire tijdschrifit n=1 – zit met een jetlag in de lobby van zijn hotel. Zijn roman komt in twaalf – of was het dertien? – Europese landen uit en met gezonde tegenzin doet hij zijn interviews. “Je hebt heel bewust en opzettelijk rijen woorden neergeschreven en daarvan wordt niks geciteerd. Terwijl wat je nu off the top of your head zegt wél geciteerd wordt.” Volgende haltes: Duitsland en Frankrijk.

Er is een hype ontstaan rond Benjamin Kunkels roman Indecision. Tenminste: men zegt elkaar na dat er een hype is ontstaan. En dit rumoer heeft inmiddels ook het Europese continent bereikt. Al in augustus vorig jaar schreef Jay McInerney een lovend stuk over Kunkels debuut in de New York Times. McInerney plaatste het boek in de uitgebreide traditie van de Amerikaanse Bildungsroman die in 1951 aanving met J.D. Salingers Catcher in the Rye, en noemt Indecision “the funniest and smartest coming-of-agenovel in years”. Dat híj dit schreef, en niet iemand anders, is van belang. Was McInerney in de jaren tachtig niet die jonge auteur die gloedvol debuteerde met Bright Lights, Big City – eveneens een generatieroman – en met die andere boywonder Brett Easton Ellis tot de Brat Pack-schrijvers werd gerekend?

Overdonderd? Dat was Kunkel, als je hem geloven mag, niet. Dat hij werd binnengehaald als een grote belofte beziet hij slechts heel analytisch: “Het bevestigde niet mijn verwachtingen.” De werkelijkheid is dat hij vanwege het succes ruim een jaar na publicatie nog altijd moet praten over Indecision alsof hij het net geschreven heeft. Dit betekent voor hem merkbaar een tweespalt wanneer hij laat vallen bezig te zijn met een volgend boek alsmede een toneelstuk. “Ik sta verdraagzaam en met genegenheid tegenover dit boek van een jonge schrijver. Niet kritisch bedoeld, maar Indecision is het werk van een lichtelijk ander persoon. Ik zou nu niet dezelfde fouten maken en niet dezelfde goede dingen doen. Die roman behoort tot een andere gemoedstoestand.”

Quarterlife crisis

Die gemoedstoestand is niet los te zien van de aanslag op de Twin Towers in Kunkels woonplaats. “Ondanks die morbiditeit en droevenis is dit boek vrolijk en luchthartig. Het trok me in die donkere tijd aan juist zoiets te schrijven.” Indecision draait om de quarterlife-crisis van de praatzieke Dwight Wilmerding – 28, New Yorker, WASP en oud-filosofiestudent. Dwight staat al jarenlang op een beslissend punt in zijn leven: hij studeert niet meer maar woont nog altijd in hetzelfde ranzige studentenhol, hij wil iets van betekenis doen maar is een anonieme helpdeskmedewerker, hij moet aan de vrouw maar rotzooit slechts wat aan met een Indiaas meisje met wie het onmogelijk iets kan worden. Kunkel gooit romantechnisch de knuppel in het hoenderhok door Dwights huisgenoot Dan een potje Abulinix-pillen in bezit te geven: hét medicijn tegen abulia, chronische besluiteloosheid. Dwight krijgt de pillen cadeau en zit voor hij er erg in heeft op het vliegtuig naar Quito, Ecuador.

~

Die beide plaatsen van handeling delen de roman in tweeën. New York is de plek van hyperzelfbewuste, hoogopgeleide en door de gemedialiseerde wereld murw geslagen mensen als Dwight en zijn vrienden. Hier staat alles wat je zegt tussen aanhalingstekens, zoals zus Alice haar broertje verwijt. Het een paar uur vliegen verderop gelegen Ecuador is de plek van herbezinning. Indecision is Dwights zwaar ironische terugblik op zijn ontwaken uit de New Yorkse lethargie. Zijn ogenschijnlijk overhaast neergeschreven zinnen hellen zo nu en dan vervaarlijk over door hun zwaarwichtigheid. Maar Dwight is tegelijk een jongen die middenin de Amazone in een bevlieging al zijn kleren uit kan trekken om zich over zijn hele lichaam in te smeren met het sap van de plaatselijke bobohuarizaboom, een vlot werkend goedje tegen lichaamsbeharing.

Stoomcursus socialisme

Essentiëler dan de ontdekking van bobohuariza, is de stoomcursus socialisme die Dwight van de Belgische antropologe Brigid krijgt tijdens hun reis door de tropen. Kunkels ironische New Yorkse zedenschets over indolente midtwintigers – die het in zich had hip te zijn – ontpopt zich namelijk heel geleidelijk tot een geëngageerde roman. Dit is buitengewoon verrassend: bij aanvang leek de roman slechts een beschrijving van de postmoderne condition humaine te willen zijn. “Het einde van de roman zorgt voor verdeeldheid onder lezers”, vertelt Kunkel dan ook. “Men geniet tot op tweederde van het boek, maar zegt bij het slot aangekomen: ‘dit doen romans niet! Romans horen niet ideologisch uit de kast te komen.’ Het is een soort schending van smaak.”

Nihilisme en idealisme ontmoeten elkaar bij Kunkel ergens in het midden. “Het is lastig te geloven in één enkel juiste leefwijze. Maar als we niet kunnen geloven in één perfecte wereld en niet in één perfecte liefde, dan kunnen we wel geloven in een wereld en een liefde die goed genoeg zijn. Dat concept spreekt mij erg aan.” Dwight vindt in Ecuador iets wat je een waarheid zou kunnen noemen. De ironie is dan weer dat de psychedelische werking van gekookt cactussap de katalysator is van diens politieke groei. “Ik wilde het arbitraire van de keuzes die we maken benadrukken.”

Dit is Kunkels literaire universum: politiek bewust, filosofisch experimenteel en flink ironisch, wat de schrijver zelf als luchthartig duidt. Niet voor niets draagt hij het boek op aan zijn magazine n=1. “Het boek deelt de ontvankelijkheid van het blad. Het is literair en politiek tegelijk, en bezig met filosofie. Tegelijk is het niet te plechtig, niet te zwaar – dat noem ik Dwights stem. Er komt nog tijd genoeg om serieus te zijn.” In 2004 zetten hij en zijn vrienden Keith Gessen, Marco Roth en Mark Grief n+1 op. “Ze zijn intelligent, grappig en serieus. Ik dacht aan hen als ik fantaseerde over de mensen die mijn boek zou plezieren.”

Kunkel beschrijft Indecision als een komedie over idealen, een genre dat wellicht eerder Europees dan Amerikaans is. Hij wilde aan de andere kant van de oceaan aantonen dat een politiek getint boek niet slecht hoéft te zijn. “Politiek hoort bij het leven. Daar moet geen taboe op rusten. In de Amerikaanse maatschappij kan je uitgebreide gesprekken voeren over allerlei seksuele relaties, maar spreken over het socialisme wordt gezien als ongepast. Het is onbeleefd om bijvoorbeeld te praten over de systematische uitbuiting van Colombiaanse boeren.”

Het toneelstuk waaraan hij heden werkt is meer politiek dan alles dat er aan vooraf ging. Bovendien is de tekst droeviger van toon. Dát bedoelde Kunkel, toen hij zei dat Indecision bij een andere gemoedstoestand hoorde. “We moeten ons over hele grote dingen zorgen maken”, zegt hij nu. En dan denkt Kunkel voornamelijk aan het broeikaseffect. “Ik denk niet dat het terrorisme het leven zoals we het kennen bedreigt.” Maar global warming weldegelijk. “Ik zit hier in een prachtige hotelloby met kristallen luchters en gerenoveerde Franse meubels. Ik weet niet wie denkt dat dit altijd blijft bestaan.” En zo is in een gesprek met Benjamin Kunkel al gauw alle ironie spoorloos.

Besluiteloos • Benjamin Kunkel • Uitgever: Rothschild & Bach • Prijs: € 19.95 • 275 bladzijden • 9044950116