Eenzaamheid als onvermijdelijkheid

Gabriele is ziek en komt te overlijden. Haar zoon Felix, luitenant in het leger, is voor de gelegenheid terug naar huis gekomen. Ook Fichtner, een rondreizende schilder en vriend van Gabriele, keert terug naar het dorp. Na een jarenlang zwijgen over het feit dat Felix eigenlijk zijn zoon is en niet die van Professor Wegrat, wil hij nu de waarheid aan het licht brengen uit angst voor de eenzaamheid die hem op zijn oude dag te wachten staat. De dochter van Gabriele en Wegrat, Johanna, leidt een ongelukkig bestaan. Ze verlangt naar de vrijheid die Fichtner en ook de schrijver Von Sala lijken te bezitten. Zij besloten in het verleden alleen op pad te gaan en de wijde wereld in te trekken. Johanna heeft geen zin meer om doelloos te ‘wachten’. Ze besluit ook te vertrekken en kiest voor de dood.

Gedaanteverwisselingen

Stan zou Stan niet zijn als ook in deze voorstelling de positie van de acteur ten opzichte van het personage niet ter discussie werd gesteld. De spelers vertolken in de voorstelling nu weer de rol van het ene personage en dan weer de rol van het andere. Dat gaat zelfs zo ver dat er regelmatig door twee spelers in een dialoog van rol wordt verwisseld. Dat doen ze bijvoorbeeld door van plaats te wisselen en elkaars jas aan te trekken. Er worden kleine grapjes uitgehaald met deze gedaanteverwisselingen. Zo vraagt een rokende Julian aan Von Sala of hij ook een sigaret wil. Von Sala geeft daarop een ontkennend antwoord. Dan verwisselen de spelers van rol en de nieuwe Julian stelt dezelfde vraag opnieuw. De nieuwe Von Sala neemt de sigaar aan. Verwarrend? Wel een beetje, maar ook heel verfrissend en uitnodigend. Van de toeschouwer wordt een actieve houding verwacht, omdat hij anders hij weinig van het verhaal meekrijgt.

Afstand

Doordat deze manier van spelen het de toeschouwer onmogelijk maakt een personage met één acteur te vereenzelvigen, wordt er een soort afstand gecreëerd. Inleving is lastig en het belang van de tekst wordt daardoor vergroot. De manier waarop de spelers met de tekst omgaan wisselt ook voortdurend. De ene keer ligt er enorme zwaarte in de dialogen, de andere keer overheerst juist de ironie. Het begrip afstand staat ook in relatie tot de thematiek van het stuk. Fichtner en Von Sala hebben het dorp verlaten en kozen er voor om op afstand van familie en vrienden te blijven. Maar wordt je er een gelukkiger mens van als je mensen op afstand houdt? Of staan de mensen om ons heen sowieso op afstand? Professor Wegrat zegt: “Onze kinderen kunnen nooit echt van ons zijn. En ook onze vrienden zijn alleen maar gasten in ons leven, ze blijven eten en gaan dan weg, ieder met zijn eigen zorgen”. Deze thematiek wordt ook mooi geïllustreerd in de grote afstand die de spelers tot elkaar hebben op het podium. Affectie en lichaamscontact worden daarbij in het absurde getrokken. Wanneer Fichtner en professor Wegrat elkaar na lange tijd weer zien verstenen zij in een onhandige omhelzing die veel te lang duurt. Gedurende de voorstelling zijn er meer van dit soort tableaux vivants te zien. Personages die geen tekst hebben staan soms in een vreemde houding als een standbeeld langs de zijlijn.

Sfeerbeeld

Het toneelbeeld doet vrij sober aan, doordat er geen gebruik wordt gemaakt van een decor. Of anders gesteld, het kale theater ís het decor. Er staat wel een groot aantal huishoudelijke apparaten op het podium. Af en toe breken de apparaten even in in het spel. De blender draait even kort en er komen plotseling twee broodjes uit de broodrooster gesprongen. Dat lijkt doelloos. Misschien is juist het zoeken naar een doel in het leven wat deze personages kenschetst. Daarbij overheerst de eenzaamheid die allen voelen, het gevoel moederziel alleen het eigen levenspad te moeten aflopen. Dat raakt.

De Eenzame Weg van Toneelgroep Stan is nog tot 9 juni in Nederland en Vlaanderen te zien. Klik hier
voor meer informatie.