Proust 4: De kant van Marcel (Ro Theater)

Proust is aan het einde van zijn leven gekomen. Jarenlang heeft hij deelgenomen aan een mondaine, decadente subcultuur, vol van liefdesgeschiedenissen, intriges, geroddel, gemanipuleer. Dit tegen de achtergrond van een politiek en maatschappelijk roerige tijd. Al is hij pas begin veertig, toch sluit hij zich vanwege zijn astma en ziekelijkheid af van de buitenwereld, verzorgd door een huishoudster. Paul Kooij speelt vier delen lang Proust. Zette Kooij eerder een bijna manische, gedreven kunstenaar neer, nu is zijn Proust vermoeider, berustender.

Camera

De huishoudster is in dit deel dominant. Deze Céleste (Fania Sorel) is een onnozel schaap als ze in dienst komt bij de schrijver. In een ouderwetse, witte schortjurk staat ze op een leeg podium, voor een enorm projectiescherm. Daarop verschijnen beelden van wolken, van golven, van gordijnen. In een hoekje zit een oudere vrouw met een schort voor een camera. Dat is de oude Céleste in later jaren. Zij haalt herinneringen op. De camera projecteert haar beeld op een eigen schermpje. Perfect naturel speelt een ijzersterke Marlies Heuer haar. Haar extreme zorgzaamheid, haar naïeve, blinde geloof in de baas die niks verkeerd kan doen, al is hij overduidelijk een veeleisend lastpak. Hoor je in de eerste drie voorstellingen Prousts versie van de geschiedenis, in dit laatste deel is feitelijk zijn huishoudster aan het woord.

Zeiksnor

Proust worstelt met het schrijverschap, maar vooral met zijn ziektetjes en kwaaltjes. Het is een ongelooflijke zeiksnor, die ouwe Proust. Hij geeft onzinnig nauwkeurig aanwijzingen voor het zetten van koffie. Het is steenkoud in huis, maar de open haard mag niet aan, want dan krijgt hij last van de rook. Tussen het verhaal van de ouwe Proust door, zweeft dat van de jonge Marcel (Eelco Smits). Die vertelt via projecties op het grote beeldscherm over zijn doorbraak als schrijver, tegen de achtergrond van een schone wereld van salons en huisconcerten.

Pop-up boek

Deze voorstelling laat zich nog het beste vergelijken met een pop-up boek waarin overal luikjes open gaan naar verrassende doorkijkjes. Het resultaat is van een ijle, doorzichtige schoonheid. Beelden worden over elkaar heen geprojecteerd, zelfs de oude man en zijn schuchtere huishoudster hebben iets transparants. Bovendien haalt Cassiers een fenomenaal grapje uit met de tijd. Terwijl de tijd in het verhaal van Marcel en Céleste vooruit loopt, telt een geprojecteerde teller de jaren achteruit af, van 2005 naar 1873. Die teller markeert ijkpunten uit de politiek, kunst, wetenschappen. “1989 Val Berlijnse Muur”. “1977 dood Elvis Presley”. “1957 Spoetnik 1”. “1937 ontploffing Hindenburg”. “1921 Nobelprijs Albert Einstein”, enzovoort. Voeg daarbij dat de gearriveerde oude Proust wordt onderbroken door de worstelende jonge schrijver, en de tijd de feitelijke hoofdrol speelt in dit laatste stukje zoektocht naar een leven dat voorbij is. Een juweeltje, al sprankelt en flitst het minder dan het vorige deel.

Proust 4, De kant van Marcel is te zien tot en met 19 juni 2005.