Gezellig afscheid

Hoe het ook zij, Il Giardino past in een opvatting waarbij de vierde muur geslecht probeert te worden door het publiek actief bij het stuk te betrekken. Koos Terpstra, een theatermaker die bekend staat om het feit dat hij liever vragen opwerpt dan ze beantwoordt, lijkt hiermee een nieuwe poging te doen die muur neer te halen, maar lukt dat ook?

VIJFLUIK?

Il Giardino werd aanvankelijk aangekondigd als het laatste deel uit het vijfluik (Jeanne d’ Arc, Het Licht, De Vrouw met de baard en Dantons Dood) dat Koos Terpstra en zijn spelersgroep zou maken over macht, onrechtvaardigheid en verbeelding. Zo expliciet maakt de voorstelling nu geen onderdeel meer uit van dit vijfluik, maar dat betekent niet dat er geen overeenkomsten zijn. Politiek en maatschappelijke vragen zijn immers nooit ver weg in het werk van Koos Terpstra. Il Giardino speelt zich af op een Italiaans landgoed met een restaurant. Alessandro is vijf jaar daarvoor naar Parijs gevlucht na de dood van zijn zoontje en komt berooid terug. Eenmaal terug blijken de schulden van de familie zo hoog te zijn, dat het huis en alles er omheen op een veiling verkocht moet worden. Giuseppe, een jeugdvriend, en thans een rijk man, stelt voor het landgoed vol te bouwen met vakantiehuisjes en te leven van de verhuur. Alessandro echter kan maar geen besluit nemen en vestigt zijn hoop op de onuitgesproken liefde tussen Giuseppe en Pierra, zijn zus.

SPELERSGROEP
De spelersgroep zal na het vertrek van Koos Terpstra ook, ieder afzonderlijk, zijn weg moeten vinden naar nieuwe gezelschappen of andere werkterreinen. In Il Giardino laten ze in ieder geval nog een keer zien dat ze zeer goed op elkaar ingespeeld en de juiste mix van ernst en humor weten te bewaren, die ook de andere stukken zo kenmerken. Neem nu Jef Hoogmartens, keukenhulp in het restaurant, die hopeloos verliefd is geworden op Valentina, een rol van Aafke Buringh, en door de anderen beschimpt wordt. Schijnbaar moeiteloos weet Jef Hoogmartens die onnozelheid en tragische eenzaamheid aan elkaar te koppelen, zodat je niet alleen moet lachen, maar tegelijkertijd, een diepe sympathie voor het personage gaat voelen. Wolter Muller, Alessandro in dit stuk, en Loek Peters, Alessandro’s jongere broer Antonio spelend, cirkelen mooi om elkaar heen en weten een bepaalde spanning op te bouwen, die de hele voorstelling voelbaar is.

VLAK

En toch knaagt er iets. Net als in de andere theaterstukken van zijn hand, weet Koos Terpstra op een boeiende wijze verschillende cultuurvormen met elkaar te vermengen. Op dat gebied is hij een ware omnivoor. Zonder blikken of blozen vermengt hij Nietzsche met Nick Cave en een soort van Godfather-achtige setting met De Kersentuin van Anton Tsjechov, waarop Il Giardino duidelijk geïnspireerd is. In het werk van Tsjechov zijn het datsja’s, nu zijn het vakantiehuizen, maar de thematiek van de sociale verandering blijft onverminderd actueel. Maar minder dan gebruikelijk werpt deze voorstelling vragen op. In de poging de vierde muur te doorbreken, is er een element over het hoofd gezien. In het werk van Koos Terpstra is een belangrijke plaats ingeruimd voor kijken. Gewoon kijken. En observeren. Nu het publiek duidelijk wordt uitgenodigd deel te nemen aan de voorstelling, wordt die kracht van het kijken en daarmee het vragen stellen, ondermijnd. Natuurlijk blijf je aan tafel ook kijken, maar het observerende, nog niet-oordelende, karakter is er vanaf en dat maakt het geheel, ondanks de inzet van alle betrokkenen, vlak.

Misschien is het maar het beste te vergelijken met een avondje tafelen met een vaste groep vrienden. De ene keer gaat het gesprek dieper, de andere keer beleef je gewoon een gezellige en warme avond en dat is toch ook heel wat waard.

Il Giardino van het Noord Nederlands Toneel is nog tot en met 18 oktober 2008 in de Machinefabriek te zien.