Anatevka: traditioneel, voorspelbaar en oprecht

Tevje (Henk Poort) is de arme melkboer van de stad en heeft vijf dochters. Wanneer koppelaarster Yente een match maakt tussen oudste dochter Tzeitel (Babette Holtmann) en de rijke slager, kan de familie haar geluk niet op. Behalve dan Tzeitel die, geheel tegen de traditie in, al trouw heeft beloofd aan de arme kleermaker Mottel. Dan wordt dochter nummer twee, Hodel (Sophie Veldhuizen), verliefd op de ‘radicale’ student Perchik en valt dochter Chava (Madelon van der Poel) voor de niet-Joodse Fyedka. Dit speelt zich allemaal af tegen een achtergrond van onrust in Rusland waar je als Jood steeds vaker met intolerantie of erger te maken krijgt.

Dragende kracht

Henk Poort kruipt voor de tweede keer in zijn carrière in de huid van Tevje en als ervaring een indicator is, dan zou dat verklaren waarom hij ook echt de voorstelling draagt. Hij speelt zijn rol met een aangename gelatenheid en nonchalance die perfect past bij het karakter van Tevje. Ogenschijnlijk moeiteloos navigeert Poort tussen de komische en de serieuze stukken en in beide contexten acteert hij natuurlijk en oprecht. Ook de andere rollen worden prima neergezet. Het spel van Doris Baaten als Golde, de vrouw van Tevje, is niet enorm overtuigend en wat over the top, maar de dochters en hun partners zetten allen sprankelende karakters neer met veel enthousiasme.

Tijdloos thema

Ook het thema tolerantie speelt een zeer belangrijke rol in Anatevka. De Joden worden in het Rusland van die tijd veracht, gewantrouwd en zelfs mishandeld en op zijn best genegeerd door de Russen. In Anatevka lijkt de relatie tussen de Russen en de Joden echter wel mee te vallen. De sfeer is soms grimmig, maar de dorpsagent doet zijn best alles rustig te houden en er wordt zelfs samen gedanst. Toch is de druk van de samenleving ook voor de dorpsagent uiteindelijk te veel en worden de Joden gesommeerd te vertrekken.

Tevje op zijn beurt heeft erg veel moeite met de veranderingen van de maatschappij en de keuzes die zijn dochters maken. Deze intolerantie heeft consequenties op familieniveau terwijl de intolerantie van de Russen consequenties heeft voor de hele Joodse gemeenschap, maar in beide gevallen is intolerantie de bron van veel leed. De link naar de werkelijkheid en onze maatschappij is hiermee snel getrokken en daarmee blijkt de thematiek van Anatevka, ondanks het wat gedateerde verhaal, nog steeds relevant.

Voorspelbaar

Anatevka begint goed, maar zakt halverwege de eerste akte een beetje in. Dit heeft er vooral mee te maken dat er niet al te veel variatie is in stijl. Met name de muziekstijl blijft de hele voorstelling erg ongewijzigd. Hetzelfde geldt voor het verhaal. Alledrie de dochters gaan hetzelfde proces door: er wordt een ontraditionele keuze gemaakt, Tevje krijgt deze keuze voorgeschoteld en moet beslissen hoe hij erop zal reageren. Deze herhaling is functioneel, maar draagt niet bij aan een dynamische voorstelling.

De hele voorstelling kent zeer weinige verrassende wendingen. Het is erg voorspelbaar wie er op wie verliefd gaat worden en wat er uiteindelijk met de Joodse gemeenschap gaat gebeuren. Ook de grappen zijn erg voorspelbaar en zie je van veraf aankomen, maar dit is niet direct hinderlijk. De meeste grappen werden gemaakt door Tevje en door zijn timing  kwam Poort toch iedere keer komisch uit de hoek. Daarnaast lag het komisch effect vaak juist in de herhaling van een bepaalde zin of beweging – ‘Waar of niet? Waar!’ / ‘Moge hij/zij rusten in vrede’.

Symbolische aankleding

Een laatste opmerking moet geplaatst worden bij de aankleding van Anatevka. Niet alleen de kostuums zijn mooi en zien er authentiek uit, maar er wordt zeer creatief gebruik gemaakt van het decor. Geen enorme stellages of ingewikkelde achtergronden, maar een vloer waaruit in een simpele beweging daken, tafels of deuren tevoorschijn worden getoverd. Ook de kleine luikjes die aan de kant konden om zand uit de vloer te halen, de geboortegrond, waren simpel maar symbolisch erg sterk. De geboortegrond zal ook aan het einde van de voorstelling nog voor de enige echte verrassing van het stuk zorgen.

Kortom, Anatevka is een mooie en solide voorstelling waarin goed geacteerd, gezongen en gedanst wordt en met een thematiek die ook tegenwoordig nog niet aan relevantie heeft ingeboet. Enige kennis van het Joodse geloof en affiniteit met traditionele muziek en verhalen is echter wel een pre, want zonder goodwill tegenover de thema’s kan zelfs de prestatie van Henk Poort een zit van drie uur niet voorbij laten vliegen.

Anatevka is nog te zien t/m 7 juni op tournee door Nederland en België. Klik hier voor de speellijst.