Vernout laat mogelijkheden liggen

Aanvankelijk denk je dat je met de muziektheatervoorstelling Gegijzeld teruggekeerd bent in de jaren zeventig. Het stuk doet erg denken aan het vormingstheater, waarmee toneelgroepen midden jaren zeventig, begin jaren tachtig langs jongerencentra trokken. Gaandeweg de voorstelling wordt duidelijk dat dit niet de bedoeling is geweest van de makers van Gegijzeld. Daarvoor ontbreekt te veel een concrete lijn in de voorstelling, waarin het publiek naast de gijzeling van de school in Bovensmilde meegezogen wordt in achtergrondverhalen over bounty’s en lichamen op sterk water. Hiermee wordt nadrukkelijk het koloniale verleden van Nederland bij het verhaal betrokken, maar dit leidt te veel af van het concrete thema in de voorstelling: de gijzelingsacties.

Authentieke brieven
Vernout heeft ervoor gekozen de gebeurtenissen voornamelijk te vertellen uit de ogen van de kinderen, die in de school gegijzeld zaten.

Daaruit blijkt onder meer dat niet alle kinderen in de school angstig waren. Aanvankelijk dachten ze bij het zien van een bewapende Molukse gijzelnemer aan een toneelstukje en later vonden ze het toch ook wel prettig om wat langer op te mogen blijven dan thuis.

De authentieke brieffragmenten die door Vernout worden voorgedragen, vormen de rode draad in de voorstelling. Zo is er een brief van haar zus (één van de gegijzelde kinderen in de school van Bovensmilde) aan haar ouders, een brief van premier Van Agt na de gijzeling (waarin hij de kinderen een “fijne vakantie” wenst) en een brief van de Molukse gemeenschap aan de ouders van de kinderen. Dit zijn de momenten in de voorstelling, dat de Molukse gijzelingsacties expliciet door de spelers worden aangehaald. Maar deze lijn wordt te vaak losgelaten.

Drentse piepers en Molukse kruidnagelen
In de rest van de voorstelling blijft het toch vooral hangen bij het benadrukken van de tegenstellingen tussen de Drentse en Molukse cultuur, waarvoor de Drentse piepers (met echte aardappelen in de hand verwoorden de spelers de gevoelens van de Drenten) en de Molukse kruidnagelen symbool staan. Dit verschil in culturen komt ook sterk naar voren in het lied ‘Zwarte akkers’:

Langs lintbebouwing, boerderijen
De lijnen in dit land zijn recht
Het water van de grijze vaart
Het stille zwart van het kanaal

En soms kijkt aan de wallenkant
Een oude uit over zee
Hij hoort een stem en neuriet mee
Ambon, vaderland, vaderland.

De acteurs Elsbeth Vernout en Jeannie Charlene laten wel zien heel wat in hun mars te hebben als het gaat om verbeeldingskracht. Sierlijk dansen ze over het toneel; ze zingen prachtig in zowel het Nederlands als het Maleis, maar bovenal maken ze indruk met hun poppentheater. Zo krijgen de leerlingen van de school in Bovensmilde gezicht door middel van simpele trekpoppen zonder gezichten. Bij hun spel krijgen ze gezelschap van de formidabele en veelzijdige Ruloff Manuputty, die ervoor zorgt dat de voorstelling ook nog een enigszins Moluks gezicht krijgt. Hoewel Vernout en Charlene – met succes – alles uit de kast trekken wat in hun vermogen ligt, is het een gemiste kans dat er geen Molukse theatermakers bij het realiseren van het stuk betrokken zijn. Zeker als het achterliggende doel is om de gebeurtenissen uit de jaren zeventig opnieuw een plaats te geven.

En nu het vervolg?!
Aan het einde van de voorstelling rijst meteen de vraag: en wat nu? Krijgt het stuk een vervolg door middel van discussieavonden, ontmoetingen tussen ‘Drentse piepers’ en ‘Molukse kruidnagelen’ in buurthuizen? Het lijkt er vooralsnog niet op dat Gegijzeld daartoe een aanzet heeft gegeven: daarvoor is de voorstelling te genuanceerd en blijft een duidelijke stellingname uit. Bovendien worden in Gegijzeld zoveel zijsprongetjes gemaakt dat een voor een discussie gewenste duidelijke lijn niet te vinden is. Maar wellicht is het mogelijk gedeeltes uit deze muziektheatervoorstelling te gebruiken. Dat verdienen Vernout en Charlene wel voor hun poging om dit gevoelige thema aan te pakken.

Gegijzeld is nog te zien t/m 20 september 2008. Voor meer informatie en speellijst, klik hier.