Bijrol in de spotlight

Eén scène heeft ze, deze hofdame: Akte V, Scène I. Vijftien zinnen precies. En dat terwijl zij juist degene is die weet heeft van wat er zich allemaal afspeelt achter de gesloten deuren van het kasteel. Zij is degene met de verhalen, maar is door Shakespeare gedegradeerd tot bijrol en daar is ze niet blij mee. Eeuwenlang heeft zij haar mond gehouden, maar dat is nu definitief voorbij en vanavond, vanavond eist zij eindelijk haar hoofdrol en haar spotlight op.

Komische noten

Het opvallendste aan Lady M is dat De Bruijn van een van de meest tragische stukken ooit geschreven een ware komedie maakt zonder aan intensiteit te verliezen. Dit begint met haar verschijning in een witte onderjurk en haar rode haren warrig opgestoken terwijl zij het publiek hoopvol en dankbaar aankijkt. Soms is de humor erg fysiek, bijvoorbeeld wanneer zij de kippen voert of het vuilnis buiten zet (dit natuurlijk vóór haar promotie tot hofdame). Andere humor zit vooral in de contrasten tussen de gebeurtenissen in het stuk en haar eigen leven. MacBeth en Banquo hebben dan wel bijna eigenhandig de oorlog gewonnen, maar zij staat met ingehouden adem te bewonderen hoe perfect zij het bed voor de koning heeft opgemaakt. En MacBeth mag dan tegen geesten praten terwijl Lady MacBeth dronken op haar stoel in slaap valt, maar zij zit daar wel mooi aan tafel! De meest komische scène van Lady M is, niet toevallig, de eigen scène van de hofdame uit het originele stuk; die ene scène die Shakespeare haar heeft gegeven. ‘Ik zal hem even voor je doen!’ roept ze sarcastisch voor ze zowel haar eigen rol als die van de doctor voor haar rekening neemt. Haar frustratie met de haar toebedeelde rol raast over je heen als een tsunami van woorden die in hevigheid toeneemt met iedere zijdelinkse opmerking over personages die, onverdiend natuurlijk, meer aandacht krijgen dan zij. Haar woede is bijna tastbaar.

Tragedie van de bijrol

Toch zit er ook een tragische kant aan Lady M die het stuk zelf ontstijgt en vooral in het laatste deel van de voorstelling sterk naar boven komt. Het is niet de tragiek van koningen als MacBeth, maar die van de gewone mensen in bijrollen die gewoon hun werk doen zonder opgemerkt te worden. ‘Ook een bijrol is een mens. Ook ik ben sterfelijk. Alleen sterf ik terloops.’ Het is dan ook niet verwonderlijk dat je als ‘bijrol’ eens de aandacht op wilt eisen om je verhaal te doen. En wie beter dan een bijrol voor deze taak? Immers, ‘liegen, dat is het talent van hoofdrollen. Zij hebben tekst én subteksten gekregen.’ Een bijrol kan alleen de waarheid vertellen. Of toch niet?

Less is more

Naast haar lichaam en haar woorden, hoeft De Bruijn het niet zo zeer te hebben van ingewikkelde decors of technologische snufjes. Op het podium staan enkel een kist met daarin wat rekwisieten, een kamerscherm en een bedframe. En daar heeft ze genoeg aan. Wel wordt er veel gebruikgemaakt van muziek en geluidseffecten die bijdragen aan de sfeer. Deze variëren van een ietwat vals klinkende doedelzak en kippengekakel tot het hardop kloppen van haar hart. Ieder geluid draagt zo merkbaar en onmerkbaar toe aan de intensiteit van de uiteenlopende scènes.

Wiens tekst?

Het is ook leuk dat je absoluut geen Shakespearekenner (of -liefhebber) hoeft te zijn om het verhaal te volgen en van Lady M te genieten. Voor degenen die wel beter bekend zijn met MacBeth is het echter zeer interessant om te zien hoe de hofdame zich de bekendste uitspraken van MacBeth en Lady MacBeth toeeigent. Zo is de hofdame indirect verantwoordelijk voor sommige van Shakespeare’s bekendste zinnen en passages. En dat terwijl dit brutale en omhooggepromoveerde dienstmeisje niet bepaald een blad voor haar mond neemt of een typische Shakespeare-tongval hanteert.
Een garantie, mocht je het boek MacBeth ooit nog oppakken, dat er een glimlach op je gezicht zal verschijnen wanneer je bent aanbelandt bij Akte V, Scène I en ook de andere scènes zullen nooit meer helemaal hetzelfde zijn. Met Lady M laat Annemarie de Bruijn zien dat ieder verhaal verschillende kanten kent en weet zij via de hofdame een stem te geven aan hen die gedoemd lijken tot een leven op de achtergrond.

Lady M is nog te zien tot en met 23 december in verschillende theaters. Klik hier voor de speellijst.