Verbeeldingsrijkdom uit de Afrikaanse diaspora

Centraal in de tentoonstelling staan hedendaagse kunstenaars uit de Afrikaanse diaspora. Ze creëren uitbundige, uitdagende en kleurrijke werken met een krachtige boodschap. Inspiratie halend uit folklore, mythe, sciencefiction, spirituele overleveringen en afrofuturisme, vertellen ze nieuwe verhalen. Daarin kaarten ze racisme en sociale ongelijkheid aan, maar scheppen ze ook een wereld vol nieuwe mogelijkheden. De tentoonstelling bestaat uit het werk van elf kunstenaars: Nick Cave, Sedrick Chisom, Ellen Gallagher, Hew Locke, Wangechi Mutu, Rashaad Newsome, Chris Ofili, Tabita Rezaire, Cauleeen Smith, Lina Iris Viktor en Kara Walker. Dit zorgt voor een gevarieerde verzameling van schilderkunst, fotografie, video, sculptuur en mixed-media installaties.

Ellen Gallagher, Ecstatic Draught of Fishes, 2021, Courtesy the artist and Hauser & Wirth, Photo: Tony Nathan © Ellen Gallagher.

Afrofuturisme en voorbij
In the Black Fantastic is tot stand gekomen in samenwerking met de Hayward Gallery in London. Daar is de tentoonstelling met veel succes gestart en dat is niet zo gek. Niet alleen zijn de deelnemende kunstenaars verbeeldingsrijk en technisch sterk, het Zwarte fantastische is alomtegenwoordig in de popcultuur. De artistieke ambitie en maatschappijkritiek van Janelle Monáe’s Dirty Computer, de film Black Panther en Tom Adeyemi’s Children of Blood en Bone zijn populaire voorbeelden. Daarbij ligt de nadruk vaak op de Verenigde Staten en de sciencefiction eigenschappen van het afrofuturisme. Fijn hoe hier het perspectief wordt verbreed met kunstenaars van verschillende nationaliteiten met een verscheidenheid aan folkloristische, mythische en historische inspiraties.

Lina Iris Viktor, Eleventh, 2018 © Courtesy the Artist.

Zo combineert Lina Iris Viktor invloeden uit onder andere West-Afrikaans textiel en Aboriginal schilderkunst. Ze portretteert zichzelf als de Libische Sibille in de serie A Haven. A Hell. A Dream Deferred over Liberia. Dit land werd in 1822 gesticht door de American Colonization Society als nieuw thuis voor Zwarte mensen. Ellen Gallagher maakt dan weer gebruik van de moderne mythe Drexciya. Dit ‘Zwarte Atlantis’ wordt bevolkt door nakomelingen van tot slaaf gemaakte Afrikaanse vrouwen, die tijdens de trans-Atlantische oversteek overboord werden gegooid. Gallagher vertaalt dit naar een magische onderwaterwereld.

Een manier van kijken
De kunstenaars krijgen allemaal hun eigen ruimte en worden geheel los van elkaar besproken, maar de overeenkomsten zijn niet ver weg. Curator Ekow Eshun noemt het een manier van kijken. Tabita Rezaire en Rashaad Newsome richten zich allebei vanuit een ander perspectief op queerness in hun videokunst. In een installatie van een piramide omringd door spiegels, verkent Rezaire de mogelijkheid van een wereld voorbij de tweedeling tussen mannelijk en vrouwelijk. Het is een toekomstdroom gebaseerd op bepaalde prekoloniale culturen, waar een meer fluïde opvatting van gender gangbaar was. In Newsomes Build or Destroy (2021) danst een androïde vrouwelijk figuur door een apocalyps. Ze is aan het voguen, een stijl die eind jaren ’70, begin jaren ’80 is ontstaan binnen de New Yorkse underground queer community, veelal Zwart en Latino. De onderdrukte identiteit wordt een vorm van kracht en bevrijding.

Tabita Rezaire, Ultra Wet – Recapitulation, 2017, Ultra Wet – Recapitulation, Royal Standard, Liverpool, UK, 2018, by Rob Battersby. Courtesy of the artist and Goodman Gallery, South Africa.

Een opvallende overeenkomst tussen meerdere kunstenaars is de rijkheid aan texturen. De borduursels, knoopjes en bloemen van Nick Caves Soundsuits verhullen en beschermen de identiteit van de drager, maar trekken tegelijkertijd de aandacht naar zich toe. Hun uitbundige materiaal vormt een harnas tegen de vooroordelen over en mishandeling van Afro-Amerikanen. Andere kunstenaars zoeken de grenzen tussen schilderkunst en collage op in hun werk. Van de cartografische reliëfs van Viktor, naar het geknipte papier van Gallaghers onderwaterwereld, tot de organische groeisels van Wangechi Mutu. Alleen hierom is de tentoonstelling het al waard om te bezoeken. Dwaal rond door de werelden van de kunstenaars en loop dan nog eens terug om je favoriet weer te bekijken.