Het onvoltooide leven van Frits van Hall

De monografie van Van Hall is een gedegen wetenschappelijk werk. Het is opgebouwd uit een voorwoord, gevolgd door hoofdstukken over zijn beeldhouwwerk, zijn tekenwerk en leven. Verder is de monografie voorzien van vele afbeeldingen en een uitgebreid notenapparaat. De tekst leest echter niet lekker weg, maar de vraag kan worden gesteld of dat niet inherent is aan een wetenschappelijk werk.

Prix de Rome

Laatst bekende portretfoto van Frits van Hall. © Museum Beelden aan Zee

Frits van Hall werd in 1899 op Java in het voormalig Nederlands Indië geboren. In 1905 keerde hij met zijn familie terug naar Nederland. Van 1918 tot 1923 studeerde hij beeldhouwkunst aan de Rijksakademie voor Beeldende Kunsten in Amsterdam. Zijn leermeester was Jan Bronner (1881-1972). Kort na zijn afstuderen won hij de gouden medaille van de Prix de Rome in de categorie beeldhouwkunst, een aanmoedigingsprijs voor jonge kunstenaars. Hij won de eindronde met het beeld Samson in de Tempel (1923). Die aanmoedigingsprijs hield ook een geldbedrag in, waardoor de kunstenaar zich internationaal kon ontwikkelen. Dit besloeg een periode van vier jaar, waarbij de kunstenaar verplicht was om regelmatig bewijsstukken van zijn kunnen naar Nederland te sturen. Van Hall vertrok naar Rome en vervolgens naar Anticoli Corrado (provincie van Rome), waar een tijd van experimenteren voor hem aanbrak. In 1924 vertrok Van Hall naar Frankrijk, waar hij voornamelijk werkte aan opdrachten voor de Prix de Rome.

Opdrachten

Ad Windig, Van Hall werkend aan het gipsmodel voor het beeld van de Rijksverzekeringsbank, 1941-1942, Maria Austria Instituut, Amsterdam. © Museum Beelden aan Zee

Het jaar 1927 betekende een keerpunt voor Van Hall. Teruggekeerd in Nederland, moest hij vanaf dit moment opdrachten zien te krijgen, om zijn gezin (hij was in 1924 getrouwd met kunstenares Jeanne Brandsma en had een dochtertje) te onderhouden. Zijn eerste opdracht kwam van de Rijksakademie in Amsterdam. Daarvoor maakte hij de gevelversiering; twee in koper gedreven reliëfs. Daarna volgden kleine publieke opdrachten; een granieten monumentje Ot en Sien (1930) in Den Haag voor de pedagoog Jan Ligthart, Dans (1928) en Meisje met hond, poes, vogel en bloemtuiltje (1931), in opdracht van de gemeente Amsterdam. Deze kleine publieke werken komen nogal zoet en lief over.

In de jaren dertig verwierf Van Hall – samen met architecten – ook monumentale opdrachten. Om er een paar te noemen: het bordeshek van het Enschedese raadhuis (1933), het Van Heutsz-monument (1935) in Amsterdam en het Moerdijk-monument (1937). In de monografie worden al zijn monumentale werken – ook de niet uitgevoerde – uitgebreid besproken. Niet alleen de thematiek en de stijl, maar ook de strijd rondom de werken komt aan bod.

Gereserveerde gratie

Frits van Hall werkend in zijn atelier, 1942. © Erven Frits van Hall

Van Hall wordt de ‘beeldhouwer van de gereserveerde gratie’ genoemd. Waarom? In de periode tussen de Eerste en Tweede Wereldoorlog werd de beeldhouwkunst gedomineerd door twee stromingen: het Expressionisme en het Classicisme. Van Hall behoorde bij geen van beide. Zijn stijl vertoont een mengeling van classicisme en de verfijnde en sierlijke kunst van het Verre Oosten, het meest opvallend in het Van Heutsz-monument.

Naast grote werken vervaardigde Van Hall in de jaren dertig tal van kleine sculpturen en reliëfs uitgevoerd in klei, terracotta, hout, brons, steen, gips, gedreven koper en zilver. Hoewel veel van dit werk verloren is gegaan is het Museum Beelden aan Zee toch gelukt een kleine intieme expositie samen te stellen. Hier komt de ‘gereserveerde gratie’ duidelijk tot haar recht. Toch zegt de tentoonstelling op zich weinig over deze veelzijdige kunstenaar, mits je de monografie leest.

Helaas was Van Hall een kort leven beschoren. Tijdens de Tweede Wereldoorlog speelde hij, als communist, een actieve rol in het kunstenaarsverzet. Hij werd in 1943 gearresteerd en opgesloten in Kamp Vught, waar hij in eerste instantie nog kon werken. Vervolgens werd hij gedeporteerd naar het concentratiekamp Dachau en later naar Auschwitz. Hij werd op 18 januari 1945, na de ontruiming van Auschwitz, tijdens de dodenmars langs de weg gefusilleerd bij Gleiwitz in Polen.

Dat er nu hernieuwde aandacht voor deze kunstenaar is, is volkomen verdiend. De monografie laat Van Hall zien als zeer veelzijdig en veelbelovend. Als hij niet zo vroeg uit het leven was gerukt, was hij waarschijnlijk uitgegroeid tot een beter bekende beeldhouwer.

Monografie
Titel: Frits van Hall (1899-1945) – Beeldhouwer van de gereserveerde gratie
Auteurs: Frits Scholten, Didi van Suchtelen
Uitgever: Waanders uitgevers Zwolle
ISBN 9789462620957
Prijs: € 35,00.
Beoordeling: 3,5 sterren

Tentoonstelling
Frits van Hall – Gereserveerde gratie
Gezien in: Museum Beelden aan Zee, Den Haag
Nog te zien tot en met: 12 februari 2017
Beoordeling: 2,5 sterren