Ongepast gedrag anno 1800

Hoewel het verhaal zo rond 1800 speelt en in 1879 werd gepubliceerd, kun je waarschijnlijk niet van een historische roman spreken: in die driekwart eeuw veranderden de zeden en gewoonten niet zo snel als in onze onrustige tijd. De maatschappelijke bovenlaag had lang het heft stevig in handen. En juist in die bovenlaag, waartoe Daisy Miller behoorde, was het geheel en al not done van de rotsvaste gedragsregels af te wijken. Het liep dan ook slecht met haar af.

Losbol

De gang van zaken wordt de lezer voorgeschoteld zoals die wordt gezien door Winterbourne, student uit de Amerikaanse upper class, verblijvend in Genève. Achtereenvolgens in Vevey en Rome, waar rijke Amerikanen neerstreken voor hun grande tour, heeft hij contact met de verblindend mooie Daisy. Voor haar wil hij graag vallen, ware het niet dat zij meer oog lijkt te ontwikkelen voor een ook al verblindend knappe Italiaan, in haar ogen niet zo stijf als Winterbourne. Daisy is immers zelf een losbol, althans zo wordt ze van hoog tot laag bijna door iedereen gezien. De student vraagt zich dan ook af of zij überhaupt wel een geschikte partij voor hem kan zijn.

In feite draait de roman alleen maar om de tegenstelling aangepast versus onaangepast, waarbij het gedrag van Daisy eerder voortkomt uit een spontaan karakter dan uit protest tegen lege beschaafdheid. Al laat ze het niet blijken, waarschijnlijk is zij een tragische figuur: je kunt je voorstellen dat ze eronder lijdt dat haar zo veel om zo weinig reden in de weg wordt gelegd. Winterbourne probeert tot op zekere hoogte begrip voor haar te tonen, maar kan niet zover met haar meegaan als zij wel zou willen. Want eigenlijk, zo blijkt te laat, zou ze meer voelen voor hem dan voor de opera-achtige Italiaan.

Schande

Voor de lezer anno nu is de thematiek niet echt iets om zich over op te winden. Hoewel onaangepastheid iets van alle tijden is, moet je tegenwoordig vindingrijk zijn om de zogenaamd keurige goegemeente op stang te jagen. In Daisy Miller spreken dan wel roddelen zo’n beetje alle omstanders schande van de wijze waarop zij zich pleziertjes in het leven permitteert – van uitspattingen is niet eens sprake. Een drietal dames wordt opgevoerd als spreekbuis van het fatsoen: Daisy’s moeder (eerder ongerust dan boos), Winterbournes tante (een diehard) en socialite Mrs. Walker (vergeefs daadkrachtig om Daisy te redden).

Gelukkig heeft het verhaal vorm en inhoud gekregen door een bovengemiddelde schrijver. De dialogen zijn pittig, dat om te beginnen. Ook krijgt James het voor elkaar dat de lezer van meet af aan nieuwsgierig is naar de afloop, en er ook een beetje ongerust over is. Verder is het psychologisch sterk dat optreden en karakter van Daisy niet eenduidig beschreven zijn. Een menselijk portret dus. De beide aanbidders ontpoppen zich binnen hun korte bestek eveneens als echte mensen met hun oogmerken en twijfels. Knap werk.

In 1974 kwam de verfilming door Peter Bogdanovich uit, met Cybill Shepherd in de hoofdrol. Alleen al door die miscast is het boek stukken beter.