Muziek / Album

Loepzuiver en zeer overtuigend

recensie: Janine Jansen - Beethoven Britten Violin Concertos

Janine Jansens droom komt uit: ze wilde al jaren het ‘Violin Concerto in D major, op.61’ van Ludwig van Beethoven en het ‘Violin Concerto, op.15’ van Benjamin Britten opnemen. Nu is het zover. Brittens werk vindt ze ‘volledig ten onrechte niet zo bekend’.

De bekende Beethoven kan een duwtje in Brittens rug zijn: wie de cd koopt omdat hij het Beethoven-concert kent, leert misschien ook Britten kennen en waarderen, aldus Jansen op de bijgeleverde dvd. Heeft Britten dat nodig?

Nieuw niet nodig

~

Het vioolconcert van Beethoven is een expressief werk. Het is ook ‘gevaarlijk’, want iedereen kent het en je hoort het meteen als een ritme niet strak is of als het niet loepzuiver is. Janine Jansen slaagt er erg goed in om de luisteraar mee te voeren op Beethovens emoties, haar interpretatie is overtuigend. Zij en de orkestleden spelen niet alleen foutloos, maar ook zeer geïnspireerd en natuurlijk. Aan iedere noot wordt aandacht besteed en altijd straalt de muziek rust uit, of het nu een langzame of snelle passage betreft.

Het Beethoven-concert is een genot om naar te luisteren. Je kunt je zorgeloos laten meevoeren door de soliste en het orkest, die elkaar opstuwen en ruimte laten in deze lichte, transparante uitvoering. Sommige musici vinden het zinloos om als zoveelste een muziekstuk op te nemen als ze er niet iets nieuws mee doen. Janine trekt zich daar niets van aan. Ze wilde graag dit concert opnemen en deed dat op haar eigen manier. Gelukkig maar, want zoals het nu is, is het prachtig en niet te bedacht.

Ambassadeur
Britten schreef zijn vioolconcert in 1939, toen de Spaanse burgeroorlog woedde en de Tweede Wereldoorlog dreigde uit te barsten. Spaanse ritmen, spanningen en dreigende sfeer: het is allemaal te horen in dit concert waarvan de delen in elkaar overvloeien.

Het idioom van Britten is uiteraard heel anders dan dat van Beethoven. Maar voor de uitvoering geldt ook hier dat emotie, intensiteit en transparantie sleutelwoorden zijn. Het is een werk dat goed in het gehoor ligt en de luisteraar meteen meevoert. Dat laatste is natuurlijk deels te danken aan de uitvoerders. De spanningsboog loopt van begin tot eind. En al die tijd word je meegevoerd, nergens denk je: is het nou nóg niet klaar? Eerder: jammer dat het al is afgelopen.

In het eerste deel schakelen de orkestleden en de soliste tussen verschillende sferen. De muziek klinkt eerst onstuimig, dan weer verstild, met een bijna meditatieve solopartij.

Het tweede deel, dat overgaat in het derde, begint zeer ferm, als een soort aanval. Ook hier volgt later verstilling. De vioolsolo gaat over in een dreigende fluitpassage. Het dreigende wisselt af met golven van ‘vrijheidsgevoel’, maar dat blijkt stilte voor de storm. Het voltallige orkest komt als een dreigende straatbende op de luisteraar af. De viool weert zich kranig, wint terrein en speelt een lange onbegeleide solo, waarbij Jansen op een gegeven moment tegelijkertijd strijkt en tokkelt. Wat volgt, is een voortdurende strijd van het individu (de moedige soloviool) tegen het collectief (het leger aan orkestleden). Eerst lijkt de viool terrein te winnen, dan weer het orkest. In deze golfbeweging verschijnt af en toe een harmonieus moment, een soort staakt-het-vuren. Maar de dissonanten en het koper ondermijnen die vredesgedachte waarin de viool de ruimte krijgt, begeleid door dreigende harmonieën.

Britten heeft geen duwtje in de rug van Beethoven nodig. Niet qua compositie. Wel qua bekendheid. Het vioolconcert van Britten is een prachtig werk. Wie het een keer hoort, beaamt wat Jansen zegt: onterecht onbekend. Goed dat ze er een lans (lees: strijkstok) voor breekt!