Magisch realistisch insomnia mysterie

Het verhaal speelt zich af in Colombia. Volgens de regisseur een plek met veel historie door de oude beschavingen en een landschap dat, in zijn ogen, de groeven van een brein bevat. Een land waar hij als kind vaak over las – over de anaconda’s en koppensnellers-stammen – en dat veel met zijn verbeeldingskracht deed. De filmmaker komt zelf uit Thailand. Het is een internationale film waarin de gesproken talen Engels en Spaans zijn.

Flirten met het bovennatuurlijke

Een Britse antropoloog, Jessica, wordt opgeschrikt door terugkomende luide knallen die alleen zij lijkt te horen. Ze kan er niet door slapen en gaat op zoek naar de oorzaak. Tijdens de film raakt ze bevriend met een archeoloog en een geluidstechnicus. De laatste helpt haar het geluid te reproduceren. De archeoloog voorziet haar zoektocht van een diepere laag.

Actrice Tilda Swinton is goed gecast voor de rol van Jessica. Haar excentrieke verschijning past perfect bij het karakter. Daarnaast is haar spel uitstekend. Het scenario is poëtisch geschreven. In de conversaties komen de perceptie en herinneringen van Jessica ter discussie te staan. Bijvoorbeeld als personen die zij al dood had gewaand nog steeds leven of als mensen met wie ze heeft gepraat niet lijken te bestaan. Komt dit door haar slaaptekort of heeft het met het geluid te maken? Er zijn meer van dit soort verwijzingen. Ook een verhaal dat verteld wordt over een zogeheten volk van ‘onzichtbaren’ in het Amazonewoud heeft een mysterieuze insteek. De stamoudsten zouden er door middel van bezwerende spreuken voor zorgen dat de buitenwereld hen met rust laat. De archeologische opgravingen in de film gaan de dialoog aan met dit soort verhalen, alsof er grafschennis wordt gepleegd en er transcendentale krachten loskomen.

Het is een film die flirt met het bovennatuurlijke en hij heeft magisch realistische aspecten – niet zo gek als de hoofdpersoon last heeft van slapeloosheid. Het bovenzinnelijke en het magisch realisme zijn ingebakken in de Latijns-Amerikaanse samenleving, je hoeft maar naar Gabriel García Márquez of Jorge Luis Borges te kijken om daar bewijs voor te zien. Deze hang naar het bovennatuurlijke komt duidelijk naar voren in een scène waar Jessica een dokter opzoekt voor haar klachten. Deze onderzoekt haar en komt met een paar rationele, medische constateringen. Als Jessica vraagt of ze misschien wat kalmeringspillen voorgeschreven kan krijgen, raadt de arts dit af maar overhandigt haar meteen een foldertje met de mededeling: ’Jezus is bij u’. Het geloof in het metafysische staat pal naast de rationaliteit.

De mooiste scène uit de film is als Jessica aan een dorpeling met een grote herinneringskracht vraagt of hij haar wil tonen hoe hij slaapt, alsof ze wilt weten hoe het ook alweer moet. De man gaat voor haar op de grond in het gras liggen en lijkt ineens dood. Als de man na een lange tijd ontwaakt vraagt ze: ‘Hoe was het? De dood?’ De man antwoordt: ‘Goed.’

Sterke cinematografie, iets teveel uitleg

De cameravoering heeft vaak wat weg van een bewegende foto, zonder cameraverplaatsing, en zaken gebeuren zoals ze gebeuren. Zoals een parkeerplaats bij nacht waar autoalarmen achter elkaar aanslaan om vanzelf weer allemaal uit te doven. De tijd komt onaangetast voorbij zonder dat er gesneden wordt. Alles wordt uitgestrekt en dit geeft je de rust om de situatie gedetailleerd op te nemen. Het geeft een verstilling en traagheid aan het verhaal dat past bij de perceptie van een slapeloos persoon, alsof je door een rivier nat cement waadt om de overkant te bereiken.

De film is een sterk staaltje verteltechniek waar je meerdere keren naar kunt kijken. Alleen de scène waar de bron van de knal wordt getoond is wat teleurstellend. De filmmaker had dat beter kunnen oplossen en daarmee de kracht van de film overeind kunnen houden. Het voelt alsof hij het teveel wil uitleggen – zoals een moordenaar in een misdaadroman aan het einde uitgebreid uit de doeken doet hoe de moord gepleegd werd – terwijl het sterker is om het niet zo direct te tonen. Om die reden krijgt de film niet het maximale aantal sterren.

Memoria draait niet meer in de bioscoop, maar is te bekijken via YouTube voor een klein huur- of koopbedrag.