Kunstmarokkanen

Boerka-Billboards

Het meest prominente werk dat de betrekkingen tussen oost en west probeert te verbeelden is het werk Times Burka Square. In lichtreclamebakken zoals je die bij bushaltes aantreft, worden foto’s getoond die refereren aan reclameposters. Dit wordt nog eens benadrukt door het gebruik van slogans die gebaseerd zijn op multinational campagnes zoals die van Mc Donalds, Nike en Phillips. De teksten zijn lichtelijk aangepast: ‘Just do it right‘, ‘I’m just lovin’ it‘, ‘Lets make things beautiful‘. Het model dat op al deze billboards figureert is steeds gestoken in een boerka. Een directe zinspeling dus op westerse schoonheidsidealen. De werken lijken te duiden op een normatieve scheidslijn tussen twee culturen, terwijl het tegelijkertijd wat betreft de gemanipuleerde slogans inspeelt op het subjectieve invullen van die normen. Vreemd is het dat de lichtreclamebakken in een kunstcontext worden getoond en niet ‘echt’ in de publieke ruimte. Het intrinsieke gedachtespel dat aan dit werk ten grondslag ligt, namelijk dat van de dominantie van de ene cultuur over de andere, wordt binnen een kunstcontext vrij gauw een belerende boodschap.

Letterlijk

Een werk van Amel Bouazizi getiteld Met het mes op tafel lijkt wel erg op een letterlijke vertaling van een figuurlijke uitspraak in de Nederlandse taal. Het bestaat uit een tafel gedekt met een laken. In het midden van de tafel is, door het laken heen, een mes gestoken. Volgens de kunstenaar zou het laken de associatie kunnen oproepen met het beeld van Van Gogh, op straat liggend met een mes in zijn borst. Inderdaad kreeg ik die associatie, echter pas nadat de kunstenaar dit insinueerde. Dit werk is zo’n letterlijke uitvoering van een spreekwoord dat het haast op een flauwe grap lijkt. Het blijft hierdoor onduidelijk wat de kunstenaar verder wil zeggen met dit werk. Uit haar statement kunnen we opmaken dat zij hoopt dat het werk iets aanstipt over de sfeer in Nederland met betrekking tot de vrijheid van meningsuiting. Het werk zelf doet dat niet, haar uitleg ervan evenmin. Hierdoor mist de kunstenaar een belangrijke kans om reflectie en diepgang te geven die de waan van de dag zou kunnen ontstijgen.

Krachtloze kritiek

Waar de werken op de expositie kritisch zouden moeten zijn, falen ze jammerlijk. Zo ook de installatie Welkom van Shischunk. Deze bestaat uit vier kleine ruimtes, die achter elkaar geplaatst zijn en gescheiden worden door deuren. Voor de eerste deur ligt een deurmat waar ‘welkom’ op staat. Nadat je binnenstapt, wordt je verweten dat je je voeten niet hebt geveegd. Dit is in wezen absurd, immers de bezoeker was allang binnenshuis. De kunstenaar probeert vervolgens in de drie andere ruimtes de bezoeker te beledigen op grond van zogenaamde vooroordelen over Nederlanders. Waaronder dus ook dat Nederlanders nooit hun voeten zouden vegen. De intentie van dit kunstwerk is wel het meest duidelijke van alle getoonde werken, de kunstenaar kan die intentie niet bewerkstelligen bij de toeschouwer.

Symbolisme

De meeste werken in de expositie zijn behoorlijk symbolisch en refereren voornamelijk aan dingen buiten het werk en vooral buiten de kunst. De werken zoeken niet naar culturele diversiteit, maar beantwoorden juist aan stereotyperingen. Zo is er een vloerobject dat op een dromedarissenzadel lijkt, een installatie die een Ka’aba zou moeten voorstellen, en is er een werk gebaseerd op de notie dat de koekoek een oudhollands symbool zou zijn voor huiselijkheid.

Diepgang?

Alle werken lijken min of meer een statement te zijn, echter: nogal voor de hand liggende statements. De kunstenaars tonen geen nieuwe verfrissende interculturele perspectieven, maar bevestigen huidige stereotyperingen binnen de Nederlandse en Marokkaanse cultuur. Waar het aan ontbreekt, is subtiliteit, humor maar vooral ontbeert het werk een onderzoekend karakter. Het symbolische karakter van de werken leidt nogal af van de vragen die mij een stuk prangender lijken, zoals de positie van de kunst in de oosterse en vooral de islamitische cultuur. Een gemiste kans, aangezien kunst binnen de islamitische wereld niet altijd kan rekenen op een al te veilige positie. Nog afgezien van het verbod in de Koran op het maken van afbeeldingen van mensen, had Mohammed het ook niet zo op dichters en kunstenaars, die hij typeerde als ‘dwalenden’. Sommige mensen beweren dat hij dit soort uitspraken deed vanwege een gebrek aan poëtische kwaliteiten. Dit laatste zou je ook een aantal van de deelnemers van deze tentoonstelling kunnen verwijten. De verwijzingen van de kunstwerken naar de Nederlandse of de Marokkaanse cultuur liggen er te dik bovenop. De tentoonstelling als geheel krijgt hierdoor een vreemde uitstraling. De individuele werken proberen heel kritisch te zijn, maar doordat ze daar allemaal in falen, laat de expositie als geheel geen uitgesproken indruk achter. Misschien komt dit doordat de tentoonstelling niet zozeer is gevormd vanuit een idee, maar meer vanuit een aanleiding. Namelijk de viering van 400-jarige betrekkingen tussen Nederland en Marokko. Ik hoop dat op een volgend lustrum interessantere kunst getoond kan worden.

Locaties

17 december – 01 januari 06: Maastricht, Centre Céramique

07 januari – 22 januari 06: Den Haag, Vrije Academie

04 februari – 19 februari 06: Utrecht, Centraal Museum