Reis van Rudi Fuchs langs de kunst der Lage Landen

Door de doeken met elkaar te vergelijken ontstaat er een spannende dialoog. Of zoals organisator Rudi Fuchs het zegt: “De schilderijen van Appel stoten het oeuvre van o.a. Rembrandt, Permeke en Rubens wakker. En omgekeerd.” Wat vooral opvalt is dat Appel vanuit een donkere achtergrond een enorme explosie van kleuren kan laten ontploffen. De entree zet meteen al de toon. In Appels Vuurvogel ligt onder vlammende vleugels de weerloze mens. Er tegenover staat de wereld in brand rond de naakte mens in Power of Man. Verwrongen pijn versus de kreet om vrijheid. Toch gaat de mens door.

Frans Snijders

In een andere zaal vertederen de hertenkoppen van Frans Snijders. De dieren lijken vrolijk van het doek te zullen springen. Bij de meest recente werken van Appel bevinden de dieren zich buiten de schilderijen. Vastgebonden en gekooid kunnen ze niet ontsnappen. Je hoort ze als het ware brullen om te mogen leven. Met hun vlijmscherpe tanden grauwen opgezette koppen van wilde zwijnen naar de vuur spugende vlammen boven hen. Appel maakt de natuur zelf tot onderdeel van zijn schilderijen. Kronkelige wingerds, geraamtes, stukken touw, droge takken en opgezette koppen van zwijnen, herten en buffels. Dat alles maakt het werk directer, rauwer en onheilspellender, maar nooit was de pijn zo groot.

Permeke

Dan staan we sprakeloos stil bij Marine van Permeke. Sombere wolken boven een donkere roepen een gevoel van dreiging op. Het donkerbruine zwaar koloriet doet denken aan Vincent van Gogh, al is diens Papaverveld vooral zonnig. Permekes Verzoeking van Sint-Anthonius lijkt echter weggelopen te zijn uit de Aardappeleters. In fel contrast met beide meesters staat Appels Geel naakt. Het lijkt bezwangerd te zijn van het geel, evenals het mollige korenveld in De oogst van Pieter Bruegel de Oude. Pal tegenover Bruegel hangt Appels Two Kettles. Bonkige ketels in rode en gele strepen tegen een zwarte achtergrond.

Rubens

Kleuren klonteren samen als kleurrijke toverballen rondom vurig rood. Bij Appel weet je nooit wanneer het vuur alles in lichterlaaie zet. De zwaarte heeft iets dreigends en laat zich niet altijd begrijpen. Hoe anders is deze dreiging in de werken van Rubens waar fijne penseelstreken over dik aangezette verf het werk iets luchtigs geven. zoals Fuchs het zegt: “er soms dwars tussen orgelmuziek een helderde twinkelende melodie opstijgt: klanken licht fladderend als een vlinder.”

Rembrandt

Op reis met Appel, die ooit zei dat-ie “maar wat aanmodderde” komen we bij Rembrandts predikant Eleazar Swalminus. Een sombere figuur tegen een donkere achtergrond. Een perfect voorbeeld van Rembrandts beheersing van licht en donker. Vergelijken we dit met Appels Mens uit 1953, dan wordt de verstarde geest bevrijd uit zijn ijzeren harnas. Dat maakt de predikant tot een mens boordevol verwrongen emoties. Alsof de wijsgeer zich afvraagt: “Wat moet ik nu met deze wereld beginnen?” Pas nu begrijp ik wat ‘schilderen vanuit oerdrift’ betekent.