Kijken naar licht

Jan Andriesse (Jakarta 1950) tekent en schildert ‘licht’. Zijn benadering is onderzoekend en observerend. Het licht fascineert hem en hij probeert deze fascinatie in beelden vast te leggen. Naast zijn tekeningen wordt ook de documentaire Hollands Licht uit 2003 getoond, een documentaire waar Andriesse als onderzoeker aan meewerkte.

Jan Andriesse, Regenboog, 1995, 350×566 cm

Andriesse is geen onbekende in De Pont. Een van zijn grotere werken Regenboog is opgenomen in de vaste collectie van het museum. De huidige expositie concentreert zich op tekeningen die Andriesse de laatste dertig jaar heeft gemaakt. Er wordt geen volledig beeld gegeven, maar de nadruk ligt op het geven van een indruk van de verscheidenheid van zijn werk. Dit werk kenmerkt zich door een duidelijke tweedeling: het oeuvre bestaat uit tekeningen en observaties naar de natuur, maar ook composities met geometrische vormen en abstract lijnenspel. Beiden zijn echter geïnspireerd door de natuur. Nadere bestudering leert dat het werk van Andriesse bol staat van de mathematische principes zoals de Gulden Snede en de reeks van Fibonacci (de reeks waarbij ieder getal de som van de voorgaande twee is) en dat het is opgebouwd uit verschillende geometrische vormen. Deze mathematische principes en wetmatigheden geven stabiliteit aan de grilligheid die het licht in de natuur kenmerkt. De mathematische abstracten zijn dus evenzeer van belang voor de kunstenaar als de observaties naar de natuur.

Jan Andriesse, Maanlicht op het water, 1996, 265×320 cm

Aan de Amstel

Jan Andriesse woont op een woonboot aan de Amstel in Amsterdam. Deze boot biedt hem alles wat hij nodig heeft: de spiegeling van het water, de steeds veranderende lucht en de bogen van de bruggen. Het is zijn eigen microkosmos. Het spel van het licht op het water komt in veel van zijn tekeningen terug. Een van de kleine zaaltjes die vroeger, toen De Pont nog een wolspinnerij was, als wolhok gebruikt werd, is geheel aan deze tekeningen gewijd. Aan de wanden zijn twaalf ‘waterstudies op papier’ te zien en in een vitrinekast nog drie. De tekeningen varieren van naturalistisch tot sterk geabstraheerd. Samen vormen ze een geheel waar fascinatie voor het lichtspel uit spreekt. Andriesse maakte deze tekeningen soms als voorstudie voor een schilderij, maar vaak ook achteraf, als een soort nawoord bij een doek. De tekeningen naar de natuur zijn toegankelijker, wellicht omdat de vele wiskundige principes toch wat minder bekend zijn. In een werk als Maanlicht op het water uit (1996) is deze fascinatie goed te zien. De zwart-witte compositie komt in eerste instantie over als een abstract geheel, zonder enige binding met de ons omringende wereld. Wanneer je echter door de wimpers van je ogen kijkt, kun je je het nachtelijke licht op een rustig voortkabbelende rivier goed voorstellen. Andriesse legt in deze tekening een uniek moment van het spel tussen licht en water vast.

Jan Andriesse, Veldmaarschalk Erwin Rommel bij de wolhokken

Regenboog aan kleur

Dat Andriesse licht op een haast wetenschappelijke manier benadert, is ook te zien in zijn studies van regenbogen. Zo haalt hij in een aaneenschakeling van rechthoekige, naast elkaar opgehangen en in een kleur geschilderde bladen het spectrum van een regenboog uiteen. Ook in het laatste wolhok, waar de maquette Veldmaarschalk Erwin Rommel bij de wolhokken opgesteld staat, wordt het spectrum gebruikt als uitgangspunt voor het kunstwerk. De maquette lijkt speciaal voor deze tentoonstelling gemaakt te zijn. Ze hebben erg veel weg van de wolhokken in De Pont. Ieder hok heeft een eigen kleur uit het spectrum gekregen middels verlichting door een gekleurd plexiglazen opening en samen vormen deze een regenboog aan kleuren.

Jan Andriesse, Bird on a wire, 2004, 42×260 cm

Poëzie

Wiskunde, de natuur en licht geven in deze expositie een poëtisch beeld van de werkelijkheid. Dat wordt duidelijk in het eerste wolhok, waar een viertal portretten te zien zijn die naast een gedicht zijn gehangen. Het komt ook zeker naar voren in het werk Bird on a wire uit 2004. Deze langwerpige tekening laat een lange, hooggespannen draad zien met figuren erop die op vogels lijken. Het licht verloopt van donker aan de rechterzijde naar wit geheel links. Een overgang van nacht naar dag misschien?

Het licht in Nederland is bijzonder. Dankzij de groten uit het verleden zoals de landschapsschilder Jacob van Ruisdael is het wereldberoemd geworden. Ook Andriesse put inspiratie uit dit licht. Zijn fascinatie hiervoor uit zich echter in precieze weergave van het licht in zijn omgeving. Deze minutieuze, wetenschappelijke fascinatie maakt de wereld van Andriesse tot een wereld die de moeite waard is om te bezoeken.