Verzamelaarspassie

Zaaloverzicht. Foto: Harry Heuts

Lopend over de eerste verdieping van het Bonnefantenmuseum waan je je in het huis van een rijke kunstliefhebber. Trots laat hij je zijn pronkstukken zien, van houten meubelen tot bronzen beelden en marmeren Maria’s. Naast een halve houten hand wijst hij je plotseling een prachtige Tintoretto. Hij heet je welkom in zijn eigen palazzo, waar Mariabeelden, engelen en altaarstukken broederlijk naast elkaar staan.

Aan het begin van de 20ste eeuw richtten rijke verzamelaars uit Europa en Amerika hun huizen graag in als echte renaissance paleizen. De omvangrijke collecties Vroeg-Italiaanse Renaissancekunst die zij op deze manier in het interbellum bij elkaar brachten zijn soms voor een groot deel nog bij elkaar, zoals de collectie van de van oorsprong Zwitserse Prof. Dr. Otto Lanz die eind jaren ’80 deels in het Bonnefantenmuseum terechtkwam. Palazzo geeft een impressie van de verzamelwoede van deze kunstliefhebbers die resulteerde in een soort ‘Wunderkammer’: een bonte mengeling van beelden, meubelen en altaarstukken waar periode en afkomst moeiteloos door elkaar lopen.

Heilige Catharina van Siena, ca. 1442, Sano di Pietro, Bonnefantenmuseum

Er zijn topstukken van grote namen als Tintoretto en Luca della Robbia te zien naast dubieuze anonieme werken, incomplete stukken en zelfs vervalsingen. Alle objecten zijn in meer of mindere mate totaal buiten hun originele context te zien. Niet alleen zien we de kerken waar de werken meestal oorspronkelijk voor waren bedoeld er niet bij. Het was aan het begin van de vorige eeuw nog gebruikelijk om grote kunstwerken te demonteren, zodat grote altaarstukken verzaagd werden om als losse panelen verkocht te worden. Het is bijna onmogelijk deze afzonderlijke delen nu nog bij elkaar te zoeken.

Vorsicht Schlangen

De belangstelling voor Italiaanse kunst was in de vroege 19de eeuw al zo groot dat de Italiaanse overheid de uitvoer van oude kunstwerken aan banden had gelegd. Geen reden echter voor de fanatieke verzamelaars om hun passie op te geven. De mythe gaat dat Lanz zijn kunst zelfs liet verschepen in houten kratten met het opschrift ‘Vorsicht Schlangen’ om douaniers om de tuin te leiden.

De verkondiging aan Maria, ca. 1570, Jacopo Tintoretto, Rijksmuseum Amsterdam

De collecties van de verzamelaars zijn groot. Ook al zijn her en der grote delen verspreid geraakt onder invloed van de Tweede Wereldoorlog, zoals de welbekende collectie van kunsthandelaar Jacques Goudstikker, er zijn ook veel acties op touw gezet om al deze objecten weer bij elkaar te brengen. Dat is dan ook direct de keerzijde van Palazzo; het is zo véél. In iedere zaal bevindt zich een enorme lijst met titels, makers en jaartallen. Het dreigt een enorme hoop vroege Renaissance te worden waar je door alle engeltjes die ene Donatello mist.

Onverwacht mooi

Het is niet aan te raden om deze expositie op de voor sommigen geijkte manier te bekijken; door van tekstbord naar tekstbord te lopen. Laat de sfeer van de weelderige behuizing van de verzamelaars over je heen komen en stuit dan onverwacht op de mooie details. In het Bonnefantenmuseum is de passie van de kunstliefhebber voelbaar, en dat is waar het bij Palazzo om draait.