Spel tussen tafellaken en servet

.

Rock ‘Roll werd door de jeugd meteen met warm onthaal verwelkomd, terwijl het door de ouderen werd gezien als boodschapper van de duivel. Nu worden er over dit fenomeen steeds meer kritische studies geschreven, waarin zowel sociale als politieke structuren worden blootgelegd, die aan de hand van dit fenomeen kunnen worden waargenomen. De tentoonstelling Next level. Art, Games & Reality lijkt aan te geven dat men er klaar voor is het fenomeen ‘gaming’ onder de loep te nemen.

Screenshot World of Warcraft, Blizzard Entertainment, 2004

Naast alle aandacht die mediakunst – of nieuwe media – de afgelopen jaren heeft gekregen, is het nog vrij ongewoon om de amusementsspelletjes, die in sneltreinvaart worden geproduceerd en vernieuwd, een kritische blik te gunnen. Natuurlijk zijn er in grote mediatentoonstellingen regelmatig werken te zien die een relatie hebben tot computer games, in de zin dat ze gebruik maken van dezelfde mechanismen, of beïnvloed zijn door de visuele stijlen die in games voorkomen. Maar vanuit de hoek van de organisatoren is er nog niet veel gedaan om de spellen een verdieping te geven. Door de titel van de tentoonstelling in het Stedelijk Museum CS wordt de indruk gewekt dat dit moment nu gekomen is, maar de ‘Next level’ blijkt niet gehaald.

Tentoonstelling door TMF

De tentoonstelling omvat een verzameling van game presentaties en kunst die gebruik maakt van gametechnieken of zich er visueel op baseert. Helaas is het nogal een beperkte weergave van wat er te vinden is op het cross-over gebied van kunst en games. Het overgrote deel van de tentoonstelling bestaat uit games geselecteerd door de Gamekings, wel bekend van hun programma op TMF. Dit in combinatie met het gaming jargon op de muren in flitsend ontwerp van Machine, wijst er op dat deze tentoonstelling eigenlijk meer als een kennismaking voor de ouders met de belevingswereld van hun kinderen is bedoeld. Van alle games die zijn geselecteerd is er maar een die er echt uitspringt omdat hij je echt aan het denken zet: het online spel Worlds of warcraft. Naast het scherm hangt de veelzeggende uitleg dat dit het eerste virtuele land is dat door meer dan vijf miljoen mensen actief wordt bewoont. De verschuiving van de verkozen realiteit doet angstvallig denken aan de sci-fi drama Avalon (2001), een film waarin een (illegaal) virtual reality spel het leven van talloze mensen beheerst en uiteindelijk ook hun einde wordt. Helaas lijken de andere spellen uit de trukendoos van de Gamekings alleen maar uitgekozen op hun formele levensechtheid of hun waarde als curiositeit.

Brody Condon, Karma Physics > Elvis, 2004

Naast de vele games is het vooral kunstenaar Brody Condon, wiens werk expliciet afkomstig is uit de gamecultuur, die met de scepter zwaait. Een flink aantal montages van gamefragmenten waar Condon de spelfiguren andere dan de oorspronkelijke bedoelde handelingen laat uitvoeren, pogen de overlappingen tussen werkelijkheid en spel te openbaren. Soms gebeurt dit juist doordat de oorsprong ver verwijderd is van het effect, zoals bij het werk Karma Physics, Elvis (2004) waar de bewegingscoördinaten voor een sterfscène zijn toegepast om de King weer tot leven te wekken. Toch komt ook Condons werk niet veel verder dan spielerei waar er een beetje geknutseld en geëxperimenteerd wordt met gametechnieken zonder tot denken aan te zetten.

Spelenderwijs leert men?

Al met al maakt Next level. Art, Games & Reality weinig indruk. Het heeft meer weg van een lokkertje om kinderen al vroeg het museum in te krijgen, dan dat er een serieuze poging wordt gedaan een verdieping in dit cross-over gebied te vinden. De uitzonderlijk vele educatieve projecten om de tentoonstelling heen bevestigen dit. Het is een schril contrast met de opmerkelijke tentoonstelling Pong die onlangs in de Kunstverein Stuttgart werd gepresenteerd. Door een iets strakker kader te scheppen is het de curatoren hier wel gelukt een interessante link tussen kunst, werkelijkheid en de gamecultuur te leggen. Aan het begin van maart werd de tentoonstelling in het Stedelijk Museum in jongerenmagazine Glamcult hoopvol aangekondigd door Marco Demoet:

Dat videogames niet meer zijn weg te denken uit de hedendaagse populaire cultuur moge duidelijk zijn. Toch wordt deze industrie door de kunstwereld niet als voorwaardelijk beschouwd. Wellicht dat de nieuwste tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam daaraan kan bijdragen.

Helaas, het Stedelijk behandelt het onderwerp op de gebruikelijke wijze, als niets anders dan een kinderspeeltje.