Ingekorte Hamlet combineert zwaarte met humor

Prins Hamlet is zwaar in rouw. Zijn vader, de koning van Denemarken, is onlangs overleden. Zijn hele omgeving draagt de kleur van de rouw: de achterwand is zwart, de vloer is zwart. Hoezeer detoneert in deze sereniteit de jubelstemming van zijn oom Claudius. Die nestelde zich op de troon van zijn overleden broer en trouwde met Gertrude, de weduwe van de koning (zijn broer) en de moeder van Hamlet. En Hamlet heeft zich maar aan te passen aan deze nieuwe situatie. Totdat hij begrijpt dat zijn vader niet zomaar is overleden, maar dat hij is vermoord door zijn broer Claudius.

Geschrapt

Theater Rotterdam brengt dit vader&zoon-verhaal met Jacob Derwig (55) en zijn zoon Roman Derwig (21). Regisseur Erik Whien en Jacob Derwig hebben de Hamlet-vertaling van Bert Voeten ten behoeve van hun versie bewerkt.
Ze hebben veel geschrapt. Zo is Horatio, de beste vriend van Hamlet, verdwenen. Het stuk begint niet met de rondspokende geest van de vermoorde vader, waardoor de onheilspellende sfeer die daardoor oorspronkelijk direct ontstaat anders moet worden gecreëerd. De slotscène is gesneuveld, waarin de nieuwe leider Fortinbras een betere toekomst voorspelt.

Machtswellust

Alleen al vanwege de weglatingen moet deze Hamlet als een op zichzelf staand stuk worden bekeken. Deze voorstelling gaat over het gedwongen versneld volwassen worden van een jonge man. Over rouw om de overleden vader, over de verontwaardiging omdat gewoon het leven doorgaat alsof zo’n dood niet meer is dan een rimpeling in het water.
Over de machtswellust van een heerser die staat te liegen. Over het opportunisme van de weduwe die eieren voor haar geld kiest door te trouwen met de overwinnaar. Over gluiperige hielenlikkers die met de macht meekletsen. Over een verliefde vrouw die wordt verpletterd in een tijdgewricht waarin liefde wordt gezien als een overbodige luxe.
Dit alles ondersteund door een fraaie soundscape van elektronische monotone, maar ook melodieuze muziek (muziek: George Dhauw).

Het is – kortom – niet moeilijk deze voorstelling te interpreteren als een spiegel voor de tijd waarin we leven, met een wereldorde waarin integriteit, fatsoen en wederzijds respect op de helling zijn gegaan.

Dubbelrollen

Met alleen een colbertjasje als rekwisiet spelen Roman Derwig, Jacob Derwig en Hannah Hoekstra dit ingewikkelde stuk. Dat betekent veel dubbelrollen. Roman Derwig speelt Hamlet en jeugdvriend Laertes. Jacob Derwig speelt Claudius, maar ook Polonius, de raadsheer van Claudius, die tevens de vader is van Laërtes en van Ophelia, Hamlets vriendin. Plus nog wat kleinere rollen. Hannah Hoekstra neemt Gertrude en Ophelia voor haar rekening, en ook kleinere rollen.

Door het voortdurend wisselen van rol en het ontbreken van rekwisieten en van een realistisch decor, hangt alles in deze Hamlet af van het talent van de toneelspelers. Vooral Jacob Derwig schittert als Claudius en Polonius. Zo speelt hij een dialoog speelt met zichzelf door afwisselend de listige, arrogante Claudius te spelen én diens springende, slijmerige raadsheer Polonius. Derwig verandert zijn houding daartoe van stijf rechtop, gezicht strak in de plooi (Claudius), in een man met kromme schouders en een zangerige, hoge stem (Polonius). Klinkt simpel, maar is ongelooflijk knap. Daarbij maakt Derwig van Polonius een clowneske figuur, die zó grappig is dat hij humor vlecht door deze zwaarwichtige vertelling.

Wisselen van personage

Roman Derwig als Hamlet is met zijn 21 jaar erg jong voor deze rol, maar wel degelijk veelbelovend. Regisseur Whien laat hem veel statisch, bijna stilstaand spelen. Toch zijn er veel momenten waarop Roman Derwig een palet van emoties mag laten zien. Sterk is de scène waarin hij afwisselend zijn overleden vader en zichzelf speelt, met niets dan zijn gelaatsuitdrukking en zijn stem om het wisselen van personage aan te geven.

Hannah Hoekstra krijgt van Erik Whien wel erg weinig ruimte om haar grote en veelzijdige talent met het publiek te delen. Haar Gertrude is vooral beperkt tot stilstaan; ze is alleen echt aanwezig als ze liefdevol met haar kind bezig is. Haar Ophelia is erg beknot, teksten zijn geschrapt, het personage krijgt zo weinig kans op meer dan een oppervlaktelaag.

Heel effectief heeft Whien besloten een aantal handelingen gewoon niét te laten verrichten, scènes niet uit te spelen. Zo doodt Hamlet de luistervinkende raadsheer Polonius met woorden, in plaats van door hem aan zijn degen te rijgen. De schermscène tussen Hamlet en Laërtes (zoon van Polonius en broer van Ophelia) blijft beperkt tot het spreken van de teksten die – bij vertaler Bert Voeten – op papier staan; die worden niet gespeeld.

Oorspronkelijk

De vraag is of je deze Hamlet-versie, deze voorstelling daadwerkelijk snapt als je de plot van de oorspronkelijke Hamlet niet kent. Zoals de onaangekondigde teloorgang van Ophelia. Of de ‘toneelscène’, waarin passerende potsenmakers de moord op de vader van Hamlet verbeelden, om moordenaar Claudius uit zijn tent te lokken. Lastige momenten als je niet al weet wat er in de oerversie gebeurt.

Los daarvan. Dit is toptoneel. Hamlet van Erik Whien is niet zozeer de zoveelste Hamlet. Het is een belevenis, een ervaring die je over je heen moet laten golven. Zij zet je aan het denken in dit verwarrende tijdgewricht vol achterbakse machthebbers.

Tekst: William Shakespeare
Vertaling: Bert Voeten
Bewerking: Erik Whien en Jacob Derwig, met medewerking van Koen Tachelet
Scenografie: Studio Dennis Vandenbroeck
Muziek: George Dhauw
Lichtontwerp: Julian Maiwald
Kostuumontwerp: Rebekka Wörmann