Hongaars repertoire in Frascati: een absurd zwart sprookje
Het Nederlandse theaterlandschap is niet heel bekend met het werk van de Hongaarse Ferenc Molnár, maar na de bewerking van Julie Van den Berghe zal hier ongetwijfeld verandering in komen. Zij brengt met het stuk Liliom een donkere en absurde verbeelding van de armoede in de sloppen van Boedapest, waarin het volk in een rauwe werkelijkheid worstelt met sociale (on)afhankelijkheid: een schijnbaar onmogelijk verlangen naar samenhorigheid.
De Hongaarse roman- en toneelschrijver Ferenc Molnár (1878 – 1952), pseudoniem voor Ferenc Neumann, wordt gezien als een belangrijk vertegenwoordiger van het naturalistische toneel. Zijn taal wordt over het algemeen als eenvoudig en geestig omschreven, maar wordt door Jibbe Willems vertaald naar een ietwat boerse en gestileerde volkstaal. De tekst is een opsomming van tautologieën en simpele scheldwoorden. Een tekst waarin de hoop op toenadering tot elkaar voelbaar wordt gemaakt.
Liliom (Eelco Smits) ligt op de houten constructie van zijn carrousel, of eigenlijk de carrousel waar hij in het stuk afscheid van neemt om zijn artiestenbestaan te beëindigen en het leven voort te zetten met het meisje Julie. Liliom heeft allesbehalve een goede naam en overlijdt tijdens een zoveelste vlucht voor de politie. Hij is opvliegerig, weet zich dan ook niet goed in woorden uit te drukken en slaat degenen die hem dierbaar zijn. Een gegeven wat niet alleen in de tekst, maar ook in vorm goed is uitgewerkt. Met Liliom als middelpunt is het visueel opgebouwd in verschillende lagen, waar de personages zich doorheen proberen te wurmen.
Circulerend geheel
Het toneelbeeld is energiek. De ronde houten constructie waarop Liliom de voorstelling opent, vormt tegelijkertijd de kern van het stuk. Om de constructie heen circuleren zilveren panelen die op een never ending rails langs elkaar heen kunnen bewegen. Liliom beweegt zich vrijwel alleen op de constructie en waar hij er een enkele keer vanaf stapt lijkt hij zich van zichzelf te distantiëren. De zestien personages, vertolkt door negen acteurs, spelen in de verschillende lagen tot de kern: Liliom. Zij balanceren in beide richtingen om hem heen en zoeken daarin elk een toenadering tot de agressieve en afstandelijke jongeman. Het is een vorm die prachtige en ingenieuze beelden oplevert en die de gemoedstoestand van Liliom versterkt.
Weinig ontwikkeling
De personages blijven echter vrij typematig. Er is nauwelijks ontwikkeling te ontdekken in de kleine twee uur die de avond duurt. Enkel Julie (Hélène Devos) verrast met mooi spel waarin zij met veel weemoed afscheid neemt van haar Liliom. Een relatie die voor zijn naasten compleet onbegrepen blijft. Behalve voor de tweede vrouw in Lilioms leven: Muskat (Janni Goslinga), wellicht de enige vrouw die naast Julie door Lilioms streken heeft kunnen kijken.
Julie Van den Berghe (1981) heeft haar naam snel doen verspreiden. In 2010 studeerde zij af aan de regieopleiding van de Amsterdamse Theaterschool. In 2017 treedt zij in de voetsporen van Ola Mafaalani, als artistiek leider van het Noord Nederlands Toneel. Een frisse regisseuse van wie wij nog meer duistere stukken kunnen verwachten, die volgestopt zijn met haar ‘vrolijk-grimmige fantasie’. Ik hoop dat zij haar tanden in voor Nederland onbekend repertoire blijft zetten.
